1
دانشجوی دکترای مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان
2
استادیار گروه ایرانشناسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه بوعلی سینا، همدان
10.22052/jias.2025.256109.1356
چکیده
شهر ندوشن که در 105 کیلومتری یزد واقع شده در گذشته برکنار جاده ابریشم بوده ولی امروزه از رونق گذشته آن کاسته شده است. نقش ندوشن به عنوان مفصل ارتباطی بین دو حوزه یزد و اصفهان در دوره صفوی تقویت گردید که سبب گسترش برج و بارو و افزایش ساخت بناها با کاربری مسکونی در دوره صفوی مشاهده میشود. هدف این پژوهش بررسی و مطالعه گونه‌های معماری مسکونی دوره صفوی شهر ندوشن است که تاکنون به آن پرداخته نشده است. رویکرد این پژوهش کیفی بوده که برای جمعآوری دادهها از دو روش میدانی و اسنادی و در بخش تحلیل دادهها نیز از روش توصیفی ـ تحلیلی استفاده شده است. با توجه به سؤالات مطرحشده در این پژوهش ابتدا به بررسی فضاهای مشترک خانه‌های صفوی پرداخته و آنها را از جنبه‌های کالبدی مورد مقایسه تطبیقی قرار داده و در نهایت تجزیه و تحلیل نهایی بر اساس ویژگی‌های کیفی و کمی بین این خانه‌ها صورت پذیرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در دوره صفوی دو گونه خانه به صورت‌های چهارصفه و حیاط‌دار بکار می‌رفته است. خانه‌های چهارصفه ندوشن وامدار و تداوم الگوی خانه‌سازی سنتی ایران بودهاند. خانه‌های یک جبهه ساخت با تقسیمات سه‌قسمتی بیشترین تعداد خانه‌های صفوی ندوشن را تشکیل می‌دهند و پس از آن خانه‌های اعیانی با تقسیمات پنج‌قسمتی را شامل می‌گردد. در نهایت می‌توان گفت خانه‌های صفوی ندوشن دارای رگه‌هایی از معماری صفوی اصفهان و معماری محلی و بومی هستند.
کلیدواژگان: خانه‌های سنتی، معماری مسکونی، دوره صفوی، گونه‌شناسی، شهر ندوشن.
)