ارزیابی میزان خلاقیت و موفقیت تحصیلی دانشجویان معماری دانشگاه تهران از منظر ربع‌های چهارگانۀ مغزی ند هرمان

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار، دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استاد، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

خلاقیت و تفکر خلاقانه یکی از موضوعات مهمی است که در حوزۀ ادبیات معماری و عملکرد تحصیلی دانشجویان مطرح می‌شود. البته باید اذعان کرد که آموزش خلاق از عوامل مهمی است که در پرورش آفرینشگری و ایجاد خلاقیت در دانشجویان تأثیرگذار است. نِد هرمان در بررسی انواع تفکر و تفکر خلاقانه، مطابق یک الگوی استعاری، برای مغز چهار ربع تمایلات فکری قائل شده و آن‌ها را در چهار دسته افراد با ربع غالب A، واقع‌نگر و تحلیلی، با ربع غالب B، سازمان‌یافته و مطیع، با ربع غالب C، افرادی احساسی و منعطف و با ربع غالب D، اغلب نوآور و مبتکر تقسیم می‌کند. هدف از این پژوهش، بررسی رابطۀ خلاقیت با عملکرد تحصیلی 121 دانشجوی دانشکدۀ معماری دانشگاه تهران ورودی سال‌های 1393 تا 1396 و بررسی تأثیر برنامۀ تحصیلی در تسلط ربع‌های مغزی آنان است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. در آمار توصیفی، از جداول توزیع فراوانی و نمودارهای متناسب و در آمار استنباطی از تحلیل همبستگی پیرسون، تحلیل کای اسکور و تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج تحلیل نشان داد که با وجود بالا بودن سطح علاقه به رشته در بین دانشجویان، میزان احساس موفقیت پایین است. همچنین مطالعه نشان داد که بیشتر دانشجویان معماری دانشگاه تهران از ربع B مغز خود بهره می‌برند و برنامۀ تحصیلی دانشگاه نیز در تغییر این تسلط ربع مغزی تأثیری نداشته است. از سوی دیگر، بین عملکرد تحصیلی و میزان خلاقیت دانشجویان (تسلط ربع‌های مغزی) ارتباط معناداری وجود ندارد. وجود رابطۀ معنی‌دار بین نمرات دروس اصلی که بیشتر در حوزۀ طراحی معماری است با تسلط ربع D در بین دانشجویان نشان می‌دهد اساتید این دروس بیشتر در برنامه‌ها و ارزیابی خود بر تفکر واگرا و شهودی تأکید داشته‎‌اند. نتایج این پژوهش می‌تواند در برنامه‌ریزی آموزشی این رشته بسیار مؤثر باشد.

کلیدواژه‌ها


آصفی، مازیار، و صفا سلخی خسرقی. 1396. ارائۀ الگویی برای افزایش خلاقیت در آموزش کارگاه‌های طراحی رشتۀ مهندسی معماری. فصلنامۀ آموزش مهندسی ایران 19 (73): 67ـ87.
آیسنک، مایکل. 1379. فرهنگ توصیفی روان‌شناسی شناخت، ترجمۀ علی‌نقی خرازی، محسن رئیس قاسم، رمضان دولتی و حسین کمالی، ویراسته محمد کریمی زنجانی اصل. چ۱. تهران: نی.
بارانی، شهرزاد، فاطمه درویشی، امیر اعظمی، و کیومرث زرافشانی. 1388. بررسی روند پیشرفت تحصیلی دانشجویان ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه رازی و عوامل مؤثر بر آن. سومین کنگرۀ علوم ترویج و آموزش کشاورزی: 175ـ198.
حائری‌زاده، خیریه‌بیگم، و محمدحسین لیلی. 1393. تفکر خلاق و حل خلاقانه مسئله. تهران: نی.
حجت، عیسی. 1381. حرفی از جنس زمان: نگاهی نو به شیوه‌های آموزش معماری در ایران. فصلنامۀ هنرهای زیبا (12): 50ـ58.
خدایی، ابراهیم، مجتبی حبیبی، احسان جمالی، رقیه باقی، و حبیبه خلقی. 1396. شناسایی عوامل موثر بر پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دانشجویان بر اساس اطلاعات تحصیلی مقطع متوسطه و کنکور سراسری. فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی 7 (19): 7ـ33.
دانشجو، خسرو، آرش علمداری حسینی، و محمد معینی. 1398. ارزیابی موفقیت آموزش معماری ایران بر ارتقا خلاقیت و تصور خلاق دانشجویان؛ مطالعه موردی: دانشگاه ملایر. فناوری آموزش 14 (1): 189ـ۱۹۷.
دسترنج، منصوره، صدیقه بلوکی، و مریم مؤذن. 1392. بررسی عوامل مؤثر بر افت تحصیلی دانشجویان دانشگاه پیام نور بستک. فصلنامۀ تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی 7 (20): 241ـ۲۵۸.
دهخدا، علی‌اکبر. 1377. لغت‌نامه دهخدا (چاپ دوم از دورۀ جدید). تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
زارع، حسین، و لطف‌الله فروزنده. 1387. خلاقیت، حل مسئله و تفکر راهبردی، چ۴. تهران: دانشگاه پیام نور (کتاب اصلی در سال 1387 منتشر شده است.)
سنایی، هرمز، حجت رشیدی، و محسن صفاری. 1391. عوامل مؤثر ر پیشرفت تحصیلی دانشجویان. فصلنامۀ راهبردهای آموزش 5 (4): 24۳ـ24۹.
سیدعباس‌زاده، میرمحمد، علی غنایی چمن‌آباد، و اکرم مقدسی. 1388. مقایسۀ تسلط ربع‌های مغزی مدیران آموزشی در بیشترین و کمترین سطح اثربخشی. دومین کنفرانس ملی خلاقیت‌شناسی، TRIZ و مدیریت و نوآوری ایران: 1ـ16.
سیف، علی‌اکبر. 1390. روان‌شناسی تربیتی. تهران: دانشگاه پیام نور.
شریف، حمیدرضا. 1393. تعامل مدرس و دانشجو در کارگاه طراحی معماری (تفکر انتقادی مدرس و تفکر خلاق دانشجو). فصلنامۀ آموزش مهندسی ایران 16 (64): 23ـ۳۸.
صدرام، وحید. ۱۳۹۶. تقلید درست، پیش‌نیاز خلاقیت، یادگیری تقلیدی در آموزش فرایند طراحی معماری. صفه 27 (76): 5ـ۱۶.
صفدری ده‌چشمه، فرانک، معصومه دلارام، ندا پروین، سلیمان خیری، نسرین فروزنده، و افسانه کاظمیان. 1386. عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان از نظر اساتید دانشکدۀ پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد. مجلۀ دانشگاه پزشکی شهرکرد 9 (3): 7۱ـ۷۷.
گالاکر، جیمز. 1387. آموزش کودکان تیزهوش. ترجمۀ مجید مهدی‌زاده و احمد رضوانی. تهران: به‌نشر.
عربی، منیژه، علی ثقةالاسلامی، و جواد فولادیان. 1393. مقایسۀ تسلط ربع‌های مغزی دانشجویان ورزشکار و غیر ورزشکار. رشد و یادگیری حرکتی 6 (3): 309ـ325.
لامزدین، ادوارد، و مونیکا لامزدین. 1386. حل خلاق مسئله. ترجمۀ بهروز اربابشیرانی و بهروز نصرآزادانی. چ۱. اصفهان: ارکان دانش.
لاوسون، برایان. 1384. طراحان چگونه می‌اندیشند. ترجمۀ حمید ندیمی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
لنگ، جان. 1398. آفرینش نظریۀ معماری؛ نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمۀ علیرضا عینی‌فر. چ11. تهران: دانشگاه تهران.
محمودی، سید امیرسعید .1383. تفکر در طراحی: معرفی الگوی تفکر تعاملی در آموزش طراحی، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی هنرهای زیبا (20): 27ـ۳۶.
محمودی، سید امیرسعید. 1381. چالش‌های آموزش طراحی معماری در ایران. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی هنرهای زیبا، ش. 12: 70ـ۷۹.
مقدسی، اکرم. 1388. بررسی رابطۀ تسلط سبک تفکر ربع‌های مغزی مدیران آموزشی بر سطح اثربخشی آن‌ها در مقطع متوسطۀ شهر مشهد. ارومیه: پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه ارومیه.
منصورنژاد،‌ هانی. 1396. ارتباط آموزش معماری و رجحان فکری دانشجویان. صفه 27 (77): 35ـ48.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد. 1384. آفرینشگری و روند آموزش خلاقانه در طراحی معماری. فصلنامه هنرهای زیبا، ش. 21: 57ـ66.
 Ann-Louise de Boer, T. 2011. Enhancing Information Literacy through the Application of Whole Brain Strategies. Libri 61 (4): 67-75.
Asefi, M. and E. Imani. 2018. Effects of Active Strategic Teaching Model (astm) in Creative and Critical Thinking Skills of Architecture Students. Archnet IJAR Int. J. Archit. Res. 12: 209-222.
 Bunderson, C. V. 1987. The validity of the Herrmann Brain Dominance Instrument. Unpublished manuscript
 --------. 1995. The validity of the Herrmann Brain Dominance Instrument, in Herrmann, N (ed) The creative brain. (2nd edition). USA: Quebecor Printing. Appendix A: 337-379.
 Coffield, F. 2004. Learning Styles and Pedagogy in Post-16 Learning. London: Cambrige.
 Cho, J.Y. 2017. An Investigation of Design Studio Performance in Relation to Creativity, Spatial Ability, and Visual Cognitive Style. Think. Skills and creativity 23: 67-78.
 DeBono, E. 1971. The Use of lateral thinking. Har- mondsworth, Middlesex: Penguin Books.
 Du Toit, J.W and E. Horak. 2002. A Study of the Thinking Styles and Academic Performance of Civil Engineering Students: Technical Paper. Journal of the South African Institution of Civil Engineering 44 (3): 18-24.
 Herrmann, N. 1996. The whole brain business book. New York: McGraw Hill.
 Ioan, M. 2013. Developing Engineering Students Creative Thinking, A Case Study of Romanian University Students. Behavioral Sciences 83 (2): 112-116.
 Kowaltowski, D.C.C.K., G. Bianchi, V.T. de Paiva. 2010. Methods That May Stimulate Creativity and Their Use in Architectural Design Education. Int. J. Technol. Des. Educ 20: 453-476.
Mahmoodi, Amir S. 2001, The Design Process in Architecture: A Pedagogic Using Interactive Thinking. Ph.D. Thesis, University of Leeds, U.K.
 Meneely, Jason. 2010. Educating Adaptable Minds: How Diversified are the Thinking Preferences of Interior Design Students?. Journal of Interior Design 35 (3): 21-32.
 Salama, Ashraf. 1995. New Trends in Architectural Education: Designing the Design Studio. United States of America: Tailored Text and Unlimited Potential Publishing.
 Sharma, S. and R. Sarraf. 2018. Significance of "Herrmann Brain Dominance Instrument" (Hbdi) Fororganizational Development. International Journal of Advance and Innovative Research 5 (1): 95-98.
 Soares, A., A. Guisande, L. Almeida and F. Paramo. 2009. Academic Achievement in First-year Portuguese college Students: The Role of Academic Preparation and Learning Strategies. Int J Psyche 44 (3): 204-2012.
 Suh, J. and J.Y. Cho. 2018. Analyzing Individual Differences in Creative Performance: A Case Study on the Combinational Ideation Method in the Interior Design Process. J. Inter. Des 43: 9-23.
 Sukor, N., K. Osman and M. Abdullah. 2010. Students’ Achievement of Malaysian 21st Century Skills in Chemistry. Social and Behavioral Sciences: 1256-1260.