مطالعۀ تطبیقی لانۀ موریانه و مجموعۀ زیرزمینی نوش‌آباد

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان

چکیده

طبیعت منبع عظیم الگوبرداری همساز و متناسب با محیط بوده و انسان با نگرش بیونیک و با الهام از این الگوها می‌تواند به خلق فضاها و عناصر متناسب با محیط بپردازد و شرایط زندگی خود را اعتلا و ارتقا بخشد. در این میان، مقایسۀ تطبیقی الگوهای مصنوع و طبیعی، انسان را در فهم بیشتر این موضوع کمک می‌کند. به همین سبب این پژوهش به مقایسۀ تطبیقی دو الگوی طبیعی و انسان‌ساز پرداخته و دو مجموعۀ لانۀ موریانه و مجموعۀ زیرزمینی اویی را مورد تحلیل و بررسی قرار داده ‌است. در این پژوهش ابتدا از طریق مطالعات میدانی و برداشت‌ها و پیمایش‌های محلی، مجموعۀ زیرزمینی اویی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و شناسایی شده ‌است؛ سپس از طریق روش اسنادی در حوزۀ شناختِ موریانه و لانۀ آن‌ مطالعات کتابخانه‌ای صورت گرفته و اصول و معیارهای قابل قیاس برای دو نمونه با بررسی منابع مختلف در پیشینۀ موضوع، در سه حوزۀ فرم و ساختار، راهکارهای اقلیمی و تکنیک‌های امنیتی دسته‌بندی شده‌ و این دو مجموعه با روش استدلال منطقی، آنالیز، تجزیه و تحلیل شده‌اند. در نهایت با بررسی و تحلیل معیارها و اصول‌ها برای هر مجموعه و مقایسۀ تطبیقی آن‌ها می‌توان گفت مجموعۀ اویی و الگوی طبیعی لانۀ موریانه‌ها در حوزه‌های مختلف شباهت زیادی داشته و در ایجاد مجموعه‌ها و دست‌کندهای مصنوع و طبیعی، تکنیک‌ها و راهکارهای مشترکی وجود دارد و الگوبرداری از طبیعت در طول تاریخ بشر، چه در زندگی امروزین و در قالب معماری بیونیک و چه در بحث تقلید از طبیعت در گذشته، در روح و جان بشر بوده ‌است.

کلیدواژه‌ها


تائو، ویلیام، و ریچارد جانیس. 1995. سیستم‌های مکانیکی و الکتریکی در ساختمان‌ها. ترجمۀ محمدرضا افضلی. 1397. تهران: کتاب دانشگاهی.
سادات‌بیدگلی، سید محمود، و زهرا ساروخانی. ۱۳۸۷. بررسی علل تاریخی- اقلیمی ایجاد اویی‌ها در منطقۀ کاشان. فصلنامه گنجینه اسناد.
ساروخانی، زهرا .۱۳۸۳. کاوش در اویی شهر نوش‌آباد. سازمان میـراث‌فرهنگی کشور.
صالحی، مانا، جواد عبدالحسینی، و ارسطو ارمغانی. ۱۳۹۵. بررسی معماری زیرزمینی شهر اویی. اولین کنفرانس رویکردهای معماری و شهرسازی پیش‌رو. کرمانشاه.
کدخدایی، امیر. مصاحبۀ شفاهی در تاریخ ۲۹/۱۰/۱۳۹۹.
کسمایی، مرتضی. ۱۳۸۲. اقلیم و معماری. اصفهان: خاک.
مترلینگ، موریس. 2007. زندگی موریانه. ترجمۀ ذبیح‌الله منصوری. 1386. تهران: انتشارات نگارستان کتاب.
وفایی، مهدی، و سید جواد هاشمی فشارکی. ۱۳۹۱. بررسی تدابیر دفاع غیرعامل در شهر زیرزمینی اویی. فصلنامه علمی‌ترویجی پدافند غیرعامل ۳ (۲): 11ـ22.
یگانگی، کامران، و الهام بیات. ۱۳۹۰. مدیریت بحران شهری و پدافند غیرعامل. سومین کنفرانس ملی عمران شهری. سنندج.
AbdUllah, Amatalraof, Ismail bin Said, and Dilshan Remaz Ossen. 2018. Cooling Strategies in the Biological Systems and Termite Mound: The Potential of Emulating Them to Sustainable Architecture and Bionic Engineering. ARPN Journal of Engineering and Applied Sciences 13 (19): 8127-8141.
Cheika, Sougueh, Nicolas Bottinelli, Raman Sukumar, and Pascal Jouquet. 2018. Fungus-growing Termite Foraging Activity Increases Water Infiltration but Only Slightly and Temporally Impacts Soil Physical Properties in Southern Indian Woodlands. European Journal of Soil Biology, ELSEVIER 89: 20-24. 10.1016/j.ejsobi.2018.09.001
 Cosarinsky, Marcela I., and Flavio Roces. 2011. The Construction of Turrets for Nest Ventilation in the Grass Cutting Ant Atta Vollenweideri: Import and Assembly of Building Materials. Journal of Insect Behavior 25: 222-241. 10.1007/s10905-011-9290-8
 Dorel Scheaua, Fanel. 2016. Theoretical Approaches Regarding the Venturi Effect. Magazine of Hydraulics, Pneumatics, Tribology, Ecology, Sensorics, Mechatronics 3: 69-72.
 Faghih, A.K., and M.n. Bahadori. 2009. Experimental Investigation of Air Flow over Domed Roofs. Iranian Journal of Science & Technology, Transaction B, Engineering 33 (3): 207-216.
 French, J.R.J., and B.M. Ahmed. 2011. Biomimicry of Termite Social Cohesion and Design to Inspire and Create Sustainable Systems. On Biomimetics, 10.5772/19350
 French, John R.J., and Berhan M Ahmed. 2010. The Challenge of Biomimetic Design for Carbon-neutral Buildings Using Termite Engineering. Insect Science 17 (2): 154-162. 10.1111/j.1744-7917.2009.01306.x
 https://www.worldweatheronline.com/noshabad-weather averages/esfahan/ir.aspx.2021
  Ireland, Tim, and Simon Garnier. 2017. Architecture, Space and Information in Constructions Built by Humans and Social Insects: A Conceptual Review. Bioligical Sciences 373 (1753). 10.1098/rstb.2017.0244
 King, Hunter, Samuel Ocko, and L. Mahadevan. 2015. Termite Mounds Harness Diurnal Temperature Oscillations for Ventilation. PNAS 112 (37): 11589-11593. 10.1073/pnas.1423242112
Mishra, Anil Kumar, Masami Ohtsubo, Loretta Li, and Takahiro Higashi. 2005, Effect of Salt Solution on the Permeability of the Mixtures of Soil and Bentonite, Journal- Faculty of Agriculture Kyushu University 50 (2): 837-849. 10.5109/4692
  Mizumoto, Nobuaki, and Kenji Matsuura. 2013. Colony-specific Architecture of Shelter Tubes by Termites. Insectes Sociaux 60 (4): 525-530. 10.1007/s00040-013-0319-1
 Noirot, Charles, and Johanna P. E. C. Darlington. 2000. Termite Nests: Architecture, Regulation and Defence. Termites: Evolution, Sociality, Symbioses, Ecology: 121-139. 10.1007/978-94-017-3223-9_6
 Oberst, Sebastian Joseph C. S. Lai, and Theodore Alfred Evans. 2016. Termites Utilise Clay to Build Structural supports and so Increase Foraging Resources. Scientific Reports 6 (20990). 10.1038/srep20990
 ـ Oberst , Sebastian, Michael Lenz, Joseph C. S. Lai, and Theodore Alfred Evans. 2021. Termites Manipulate Moisture Content of Wood to Maximize Foraging Resources. Biology Letters 15 (7): 10.1098/rsbl.2019.0365
 Ockoa, Samuel A., Alexander Heyde, and L Mahadevan. 2019. Morphogenesis of Termite Mounds. PNAS 116 (9): 3379-3384. 10.1073
 Ockoa, Samuel A., Hunter King, David Andreen, Paul Bardunias, J. Scott Turner, Rupert Soar, and L. Mahadevan. 2017. Solar-Powered Ventilation of African Termite Mounds. Journal of Experimental Biology 220 (18): 3260-3269. 10.1242/jeb.160895
 Pawlyn, Michael. 2011. Biomimicry in Architecture. London: Riba Publishing.
 Perna, Andrea, Sergi Valverde, Jacques Gautrais., Christian Jost., Ricard Solé, Pascale Kuntz, Guy Theraulaz. 2008. Topological Efficiency in Three-Dimensional Gallery Networks of Termite Nests. Elsevier. Physica A 387 (24): 6235-6244. 10.1016/j.physa.2008.07.019
  Singh, Kamaljit, Bagus P. Muljadi, Ali Q. Raeini Christian Jost, Veerle Vandeginste, Martin J. Blunt, Guy Theraulaz, and Pierre Degond. 2019. The Architectural Design of Smart Ventilation and Drainage Systems in Termite Nests. Science Advances Research Article 5 (3): 10.1126/sciadv.aat8520
  Sugar, Viktória, Péter Leczovics, and András Horkai. 2017. Bionics in Architecture. Ybl Journal of Built Environment 5 (10): 31-42. 10.1515/jbe-2017-0003
  Turner, J Scott, and Rupert C Soar. 2008. Beyond biomimicry: What Termites can tell us About Realizing the Living Building. First International Conference on Industrialized, Intelligent Construction (I3CON) Loughborough University.
 Vesala, Risto Anni Harjuntausta, Anu Hakkarainen, and Petri Rönnholm. 2019. Termite Mound Architecture Regulates Nest Temperature and Correlates with Species Identities of Symbiotic fungi. Peerj, 6 (5956). 10.7717/peerj.6237
 Worall, Mark. 2011. Homeostasis in Nature: Nest Building Termites and Intelligent Buildings. Intelligent Buildings International 3 (2): 87-95: 10.1080/17508975.2011.582316