آسایش حرارتی یکی از مسائل مهم و مورد توجه در معماری است. مطالعه در این زمینه از اوایل قرن بیستم شروع شده و دستاوردهای قابل توجهی داشته است. با وجود این یکی از چالش‌های معماری امروز، تأمین آسایش حرارتی ساکنانِ بناها با کمترین وابستگی به انرژی‌های فسیلی است. در عین حال به نظر می‌رسد معماری بومی که حاصل قرن‌ها تجربه و برآمده از آزمون‌های واقعی است موفقیت‌های قابل توجهی در این زمینه داشته و به شگردهای پاسخ‌ده اقلیمی خاصی دست یافته است که می‌تواند به طراحی غیرفعال و ایجاد معماری پایدار در اقلیم‌های مختلف کمک کند. معماری بومی منطقۀ سیستان نمونه‌ای از این نوع معماری است که توانسته است شرایط اقلیمی محیط داخل را در اغلب اوقات برای ساکنان قابل پذیرش کند. ازاین‌رو پژوهش حاضر در یک نمونه‌پژوهی به بررسی عملکرد شگردهای اقلیمی و نقش آن‌ها در تأمین آسایش حرارتی در معماری بومی منطقۀ سیستان می‌پردازد. برای این منظور، یک بنای بومی انتخاب شده و از طریق تحلیل کیفی و کمّی، عملکرد شگردهای درچه، کلک و خارخنه که به تأمین آسایش حرارتی در دورۀ گرم سال کمک می‌کنند مورد بررسی قرار گرفته و میزان تأثیر آن‌ها بر سه پارامتر دمای هوا، رطوبت نسبی و سرعت باد در فضای داخلی و آسایش حرارتی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد اگرچه در دورۀ گرم سال، شرایط محیطی فضای داخلی معماری بومی منطقۀ سیستان در محدودۀ آسایش حرارتی کلاسیک (23 تا 27 درجۀ سانتی‌گراد) قرار ندارد ولی بهره‌گیری از شگردهای اقلیمی مورد اشاره تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر بهبود پارامترهای محیطی فضای داخل در اوقات مختلف شبانه‌روز داشته است. علاوه بر آن، این پژوهش ثابت می‌کند پارامترهای محیط داخل حاصل از عملکرد شگرد خارخنه نتایج خوبی را برای اوقات گرم روز نشان داده و شگردهای درچه و کلک می‌توانند فضاهای داخلی را در مواقعی که محیط خارج خنک‌تر است قابل تحمل نمایند.
)