مطالعۀ سد و بندهای تاریخی به‌منظور ارزیابی تاریخ احداث بنا و تحلیل فناوری و خلاقیت به‌کاررفته در طراحی آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود و در پژوهش‌های انجام‌شده تا‌کنون کمتر به آن پرداخته شده است. سد تاریخی کُریت طبس در حاشیۀ کویر مرکزی ایران و در فاصلۀ 56 کیلومتری شهر طبس در استان خراسان جنوبی قرار گرفته است. در این پژوهش که از طریق بررسی‌های میدانی، آزمایش‌های آزمایشگاهی و مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده، برای اولین بار ابعاد و نقشه‌های دقیق وضع موجود بنا برداشت شده و برای تعیین عمر و دوره‌های ساخت به‌وسیلۀ نمونه‌برداری از بخش‌های مختلف بدنۀ سد، فناوری به‌کاررفته برای احداث آن مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج پژوهش انجام‌شده نشان می‌دهد که این سد قوسی با مصالح بنایی، از نظر فناوری اجرای بدنۀ سد بدون احداث تونل انحراف آب در رودخانه، ساخت مرحله‌ای و تعبیۀ تمام عناصر ضروری یک سد، به‌عنوان یک رکورد تاریخی در موضوع افزایش ارتفاع سدها به شمار می‌رود. بر اساس نتایج مطالعات سال‌یابی به روش ترمولومینسانس، این سد با قدمت بیش از 700 سال در چند مرحله با فواصل زمانی مختلف تکمیل شده و در انتهای هر مرحله و پس از پایان عمر مفید سد به‌علت پر شدن مخزن از رسوبات، مرحلۀ بعدی افزایش ارتفاع آن انجام شده و ارتفاع نهایی آن از بستر رودخانه به ۴/۵۴ متر رسیده است. بخش اول بدنۀ سد با ارتفاع ۸/۱۶ متر از بستر رودخانه در سال 685 هجری شمسی احداث شده و در مراحل دوم، سوم و چهارم که هرکدام به‌ترتیب با فاصلۀ حدود 50، 350 و 100 سال از مرحلۀ قبل انجام شده، بنای اولیه به‌اندازۀ ۲/۱۹، 9 و ۴/۹ متر افزایش ارتفاع داده شده است. این سد که فناوری ساخت آن در این پژوهش مورد تحلیل قرار گرفته، از مصالح سنگی نامنظم و منظم و همچنین آجر ساخته شده و حدود هفت قرن توسط ساکنان منطقه مورد استفاده قرار گرفته است.
)