2
دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه تربیت مدرس
3
دانشیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
4
استاد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
موضوع مقاله دربارۀ بررسی و تحلیل پیکره‌‌بندی و ساختار هندسی فضاها در بازارچههای تجاری به‌منظور بهینه‌سازی و افزایش کیفیت فضایی بازارچههای تجاری است. رویکرد نظری پژوهش مبتنی بر نظریۀ نحوِ فضاست که در آن به بررسی متغیرهایی چون ساختار هندسی بازارها اعم از طول و عرض متوسط مغازه‌ها و مسیرهای حرکتی، تعداد و انواع محورهای حرکتی و تعداد گره‌ها در این بازارها پرداخته می‌شود. در راستای دستیابی به این هدف، شناخت عوامل و مؤلفه‌های مؤثر بر میزان آنتروپی، خوشه‌بندی، عمقِ فضا، الگوی دسترسی کاربران و الگوهای ساختاری بازارچهها و تحلیل تطبیقی این الگوها متناسب با نیازها و الزامات تجاری امروزی مورد مطالعه قرار گرفته است. روش به‌کاررفته در این پژوهش، روش همبستگی با روش تحلیل محتوا و تحلیل نرم‌‌افزاری است. به این ترتیب که در بخش کمّی کردن ویژگی‌های کیفی فضا و تحلیل آن از داده‌‌های حاصل از نمودار‌ها، گراف توجیهی و نرم‌‌افزار دپث‌مپ برای هفت نمونه از بازارچههای موجود در بازار تبریز به‌عنوان نمونه‌های موردی استفاده شده است. در نهایت یافته‌‌های به‌‌دست‌آمده به‌وسیلۀ روش کیفی استدلال منطقی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است. برای گرد‌آوری اطلاعات نیز از روش‌های کتابخانه‌‌ای، مشاهده، برداشت، ترسیم و شبیه‌‌سازی نرم‌‌افزاری استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد بهینه‌ترین الگو برای یک مرکز تجاری خطی زمانی است که الگوی ساختاری پلان تک‌محوره باشد و هیچ گره یا تقاطعی در طول این محور وجود نداشته باشد. نسبت متوسط عرض مسیر حرکتی بر طول بازار نزدیک به ۱/۰ باشد و عمق مغازه‌های دورچین‌شده بیشتر از ۵/۲ برابر عرض متوسط مسیر نباشد. همچنین توجه به این مهم که مراکز تجاری دارای یک ورودی تعریف‌شده و خوانا و یک خروجی روی تک‌محور خود باشند، بسیار حائز اهمیت است و کیفیت فضایی را افزایش می‌دهد.
)