دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، مرکز مستندنگاری و مطالعات معماری
چکیده
معماری لفظی مختلف‌المعانی است. از سوی دیگر بحث‌های پرشوری در باب چیستی معماری در میان اهل معماری و دیگران متفکران حوزه‌های همجوار با معماری در جریان است. برخی از متفکران بر این باورند که پرسش از چیستی هر چیز مرادف و ملازم با پرسش از چیستی مدلول، معنا، یا مفهوم لفظ آن است. از این رو در این مقاله به بررسی معانی لفظ معماری پرداخته‌ایم. یکی از دشواری‌های پرداختن به معانی لفظ معماری در زبان فارسی، و البته بیشتر دیگر زبان‌های امروز، این است که در زبان فارسی امروز این لفظ را به معانی مختلفی به کار می‌بریم؛ اما بر ما معلوم نیست که کدام معانی این لفظ حقیقی و کدام مجازی است؛ یعنی نمی‌دانیم لفظ معماری با کدام موجودات در عالم واقع پیوندی اصیل و با کدامشان پیوندی ناشی از تسامح زبانی و تداول و مجاز دارد. در این تحقیق با طرح پرسش از معنای لفظ معماری ضمن بررسی این لفظ می‌کوشیم معانی حقیقی لفظ معماری را بیابیم و آنها را از معانی مجازی آن تمیز دهیم. برای پاسخ دادن به این پرسش از آموزه‌های مبحث الفاظ علم اصول فقه و روش‌هایی بهره می‌بریم که این مبحث برای تشخیص معانی حقیقی و مجازی الفاظ در اختیارمان قرار می‌دهد.
این تحقیق نشان می‌دهد که لفظ معماری بر سه حوزۀ معنایی دلالت می‌کند: ۱. قسمی از علم انسان یا ویژگیهای این قسم از علم انسان یا جزئی از آن؛ ۲. قسمی از اعمال انسان یا ویژگیهای این قسم از اعمال انسان یا جزئی از آن؛ ۳. بنا یا مجموعه‌ای از بناها یا مجموع ویژگیهای محسوسشان. از این میان دلالت لفظ معماری بر معانی اول و دوم به‌حقیقت و دلالت آن بر معنای سوم مجاز است. همچنین در این تحقیق روشن می‌شود که دلالت لفظ معماری بر بنا یا مجموعۀ بناها و مجموع ویژگیهای محسوسشان به طریق التزام است.
این تحقیق در شمار تحقیق‌های غیرکمی است؛ روش آن تحلیل مضمونی و راهبرد آن استدلال منطقی است. مقاله در چهار باب اصلی تنظیم شده است: مقدمه، علم اصول فقه و مبحث الفاظ آن، جستجوی معنای لفظ معماری، و نتیجه.
)