شناسایی گونه‌های سقف‌های تیر چوبی تخت در خانه‌های تاریخی شیراز

نویسندگان

1 پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

2 دانشگاه آزاد اسلامی استان فارس، واحد سپیدان

چکیده

این پژوهش به دنبال شناخت جزئیات ساخت سنتی در سقف‌های تیرپوش چوبی تخت و دسته‌بندی گونه‌‌شناسانۀ این سقف‌ها در خانه‌های تاریخی شیراز و تشخیص فضا‌هایی است که هریک از گونه‌ها در آن کاربرد دارد. دستیابی به این شناخت علاوه بر توسعۀ دانش فنی، مبنای قابل اتکایی نیز برای کمک به مرمت اصولی‌تر بنا‌های تاریخی ایجاد می‌کند. همچنین شناخت چوب و جزئیات اجرایی آن به‌عنوان یک مصالح طبیعی مناسب به‌لحاظ همخوانی با بقیۀ اجزا و مصالح در بنا‌های تاریخی، و همچنین پایداری زیست‌محیطی آن دارای اهمیت است. این پژوهش گونه‌شناسانه، پژوهشی کیفی از نوع مطالعۀ موردی است که برای اولین بار از طریق برداشت میدانی مستقیم و ترسیم جزئیات سقف بنا‌های نمونه‌موردی انجام یافته و اطلاعات حاصل از نمونه‌‌ها از دو جنبۀ جزئیات ساخت و همچنین فضا‌های کاربرد آن‌ها مقایسه و تحلیل شده است. در نهایت یافته‌‌های این پژوهش، پوشش تیر چوبی تخت در سقف‌‌های شیراز را به‌لحاظ جزئیات ساخت به دو گونۀ کلی عریان یا با پوشش زیرین تقسیم می‌کند. گونۀ اول یعنی سقف‌های عریان شامل دو گونه است: سقف‌های ساده که بیشتر در راهرو‌ها و گاه در اتاق‌ها استفاده می‌شوند و سقف‌هایی که در آن‌ها تیر باربر، نقش تزیینی را هم ایفا می‌کند. گونۀ سقف باربر دارای تزیینات، از فاخرترین انواع سقف است و در تالار آینه یا اتاق اصلی خانه کاربرد دارد. در سقف‌های گونۀ دوم، پوشش زیرین می‌تواند از گچ، مشبک چوبی، یا تخته‌کوبی چوبی باشد. گونه با پوشش گچ غالباً ساده بوده و در راهرو‌ها استفاده می‌شود و به‌ندرت تزیینات دارد. گونۀ چوبی مشبک یا تخته‌کوبی نیز چنانچه تزیینات داشته باشند، در تالار‌ها و اتاق‌های سه یا پنج‌دری استفاده شده‌اند و نوع سادۀ آن‌ها در اتاق‌های دیگر خانه و گاهی در راهرو‌ها کاربرد دارد.

کلیدواژه‌ها