اسناد، مدارکی نوشتاری‌اند که برخی رویدادهای مهم زندگی در دوران مختلف، در آن‌ها ثبت شده است. هدف این مقاله شناسایی استعداد معماریانۀ اسناد و چگونگیِ استفاده از آن‌ها در مطالعات تاریخ معماری ایران است. روش تحقیق مقاله به‌صورت تحلیل محتوا و روش گردآوری اطلاعات آن، کتابخانه‌ای است. برای آشنایی با نحوۀ خواندن اسناد و ویژگی‌های‌شان، نخست، تاریخچه و انواع و اجزای آن‌ها و سپس انواع خط و زبانِ به‌کاررفته در اسناد را مطالعه می‌کنیم. در بخش اصلی مقاله، به چگونگیِ کاربرد این مدارک در مطالعات تاریخ معماری ایران می‌پردازیم و با مثال‌هایی، نحوۀ یافتن اطلاعات معماریانه در آن‌ها را نشان می‌دهیم. بااهمیت‌ترین اسناد در این زمینه، وقف‌نامه‌ها، فرمان‌های حکومتی، نامه‌ها و گزارش‌های اداری و اسناد خرید و فروش‌اند. این مدارک گاهی وضعیت جامعۀ زمان خود را انعکاس می‌دهند و گاهی مستقیماً به اطلاعات مربوط به معماری آثار اشاره می‌کنند. از جمله داده‌های معماریانۀ مهمی که با جست‌وجو در آن‌ها می‌توان یافت، چنین‌اند: وضعیت شهرها و بناها و تغییراتشان در طول زمان، مکان جغرافیایی و حدود اربعۀ املاک، تاریخ دقیق ساخت اثر، نام فضاها، جزئیات کالبدی و فنّی، هنرها و مشاغل وابسته به معماری و اصطلاحات معماریانه. برای این تحقیق، به کتاب‌ها و مقالاتی که دربارۀ تاریخچه و ویژگی‌های اسناد نوشته شده است و همچنین به متن اسناد رجوع کرده‌ایم.
)