سنگ قبرهای صفوی و قاجاری روستای استرک کاشان

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه کاشان

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران

چکیده

استرک روستایی باستانی در کاشان است که بنابر کاوش‌های باستان‌شناختی، سابقه زندگی در آن تا عصر آهن امتداد دارد. در قبرستان قدیمی این روستا نزدیک به چهل سنگ از دوران صفوی و قاجاری باقی مانده است، این سنگ قبر‌‌ها متعلق به سده یازدهم تا چهاردهم هجری است که در بیشتر آنها به جز کتیبه نام متوفا و تاریخ وفات، کتیبه‌های دینی شامل عبارت‌های قرآنی و شعارها و ادعیه شیعی و اشعار فارسی به چشم می‌خورد. در سنگ قبر‌های سده یازدهم که عموماً به صورت صندوقه‌ای و طرح سرو است، صلوات کبیره و آیت‌الکرسی کار شده ‌است، در سده دوازدهم که سنگ‌ها به صورت تخت قدی است، آیت‌الکرسی حذف و فقط صلوات کبیره کتیبه‌کاری شده است، در سده سیزدهم با نوعی از سنگ قبر قدی روبرو هستیم که دارای نقوش گیاهی و حیوانی است، سرو و محراب این دسته سنگ‌ها ملهم از نقوش سده یازدهم این مزار است، اما در آن مرغ و مار نیز کار شده‌است، کتیبه‌های صلوات کبیره نیز جای خود را به نمونه‌های جدیدتر شعارهای شیعی و اشعار فارسی رثا داده است. در این قرن سنگ قبرهای کوچک نیز وجود دارد که در سده چهاردهم نیز به کار رفته که شعر فارسی در آن چشم‌گیر است و در دو تا از آنها نقوش آینه، شانه و تسبیح کار شده‌ است. این سنگ قبرها تصویری از وضعیت دینی و فرهنگی یک آبادی شیعی در دوران صفوی و قاجاری را به تصویر می‌کشد. تمام داده‌های پژوهش به‌صورت میدانی برداشت-شده و به شیوۀ تفسیری-تاریخی تحلیل شده‌اند.