بررسی رفتار و میزان حد نهایی پایداری قوس‌های ایرانی پنج و هفت‌کند و شبدری‌کند در اثر رانش

یکی از مسأله‌های حوزۀ طراحی و حفاظت سازه‌های تاقی، ناپایداری تاق در اثر باز شدن پای آن به سمت بیرون در صفحۀ قوس تاق می باشد. در راستای بررسی دقیق-تر این مسأله در تاق‌های ساخته شده از قوس‌های ایرانیِ شبدری‌کند و پنج و‌هفت‌کند، این نوشتار بر این پرسش متمرکز است که حد نهایی پایداری این قوس‌ها در اثر باز شدن دهانه، برای نسبت ضخامت به دهانه‌های مختلف به چه میزان است و در فرآیند تسلیم اولیه تا فروریختگی چه رویدادهایی در آن‌ها‌ اتفاق خواهد داد. پژوهش در چهارچوب نظریۀ مومسان و به صورت تحلیل در حالت حد نهایی انجام می‌شود. ابزار تحلیل خط‌رانش است که بر روی قوس‌های یاد شده با نسبت ضخامت به دهانه‌های متفاوت پیاده می‌شود. پاسخ تحلیلی با پاسخ حاصل از اعمال حرکت پایه بر روی مدل‌های فیزیکی مقایسه و اعتبارسنجی می‌شوند. ضمن استخراج حدنهایی پایداری قوس‌ها برای نسبت ضخامت به دهانه‌های مختلف، نتایج نشان می‌دهند در لحظۀ آغاز حرکت، قوس‌های مورد نظر به یک مکانیسم چهارمیله‌ای تبدیل می‌شود. در ادامه، با بسته شدن یکی از ترک‌ها، قوس مانند مکانیسم لنگ-لغزنده حرکت کرده و در طول حرکت پای قوس، محل ترک‌ها تغییر می‌کند که این جابجایی بر کاهش حدنهایی پایداری این قوس‌ها تأثیر جدی دارد. هم‌چنین، مقایسۀ پاسخ حاصل از دو فرض حرکت متقارن و نامتقارن ترک‌ها با یکدیگر نشان می‌دهد که فرض اول برای تحلیل ایمن می‌باشد. در برخی موارد بررسی شده رانش قوس در زمان فروریختن به بیش از پنج برابر رانش اولیه می‌رسد که نشان از اثر تخریبی فزایندۀ آن در طول زمان دارد.