بازشناسی ارتباط بصری فضا در شکل‌گیری مفهوم قلمرو خانه‌های تاریخی دوره قاجار رشت

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

2 دانشیار گروه معماری دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور دزفول

3 استادیار، گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

10.22052/jias.2023.248224.1094

چکیده

خانه‌های دوره قاجار رشت از نمونه‌های باارزش خانه‌های سنتی ایرانی بوده که از لحاظ قلمروهای فضایی پیکره بندی متمایزی از سایر نقاط ایران دارد. ارتباط بصری یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری مفهوم قلمرو در فضاهای مسکونی است. خانه‌ها باتوجه‌به طرح‌های کالبدی مختلف، کیفیت‌های متفاوتی را از لحاظ بصری تأمین کرده و تجربه‌های متفاوتی از فضا را ارائه می‌دهند؛ لذا هدف این پژوهش درک بهتر مفهوم قلمرو با تحلیل شاخص‌های ارتباط بصری در مقیاس روابط درونی این خانه‌ها است. روش این پژوهش توصیفی - تحلیلی با استدلال منطقی داده‌های نرم‌افزاری است. جهت رسیدن به هدف پژوهش در مرحله اول خانه‌ها به لحاظ کالبدی به چهار گروه تقسیم، از هر گروه دو نمونه و در مجموع هشت مورد انتخاب شد. جهت انسجام نتایج و بررسی تطبیقی نمونه‌ها سه فضای مشترک ایوان، پذیرایی و خواب محور تحلیل‌ها قرار گرفتند. در مرحله دوم شاخص‌های سنجش شامل ارتباط بصری، فواصل در معرض دید بودن و خوانایی از مبانی پژوهش استخراج گردید. در مرحله سوم جهت تحلیل نمونه‌ها از تکنیک‌های تحلیل گراف نمایانی و نقشه‌های محوری با ابزارهای مخروط دید، خطوط محوری و نمودار هم‌پیوندی - اتصال به کمک نرم‌افزار دپس‌مپ استفاده شد. یافته‌ها نشان می‌دهد ارتباط بصری فضاها متفاوت بوده و باعث ایجاد حریم‌های ذهنی شده و همچنین تفاوت در میزان دید منجر به ایجاد سلسله‌مراتب فضایی شده است. با بررسی شاخص‌های مخروط دید در خانه‌ها، مشاهده شد بیشتر بودن هم‌جواری با جداره‌ها، کمتر بودن پیچیدگی فضایی به دلیل محدب بودن فضا و وجود دسترسی بصری و فیزیکی بیشتر باعث ارتباط بالاتر یک فضا (مانند فضای ایوان) با سایر فضاها و در نتیجه عمومی‌تر شدن آن را به دنبال دارد. از طرف دیگر کمتر بودن عوامل فوق باعث ایجاد خلوت بیشتر در فضاها (مانند فضای خواب) شده است؛ بنابراین فضای خانه‌های برون‌گرای رشت در عین داشتن شفافیت، دارای حریم‌های بصری بوده که باعث ایجاد مرزبندی‌های فضایی می‌شود و سلسه‌مراتب قلمرویی را به دنبال دارد.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار