خوانش متن و شناسایی خوشنویس کتیبۀ طوماری از دست رفتۀ جلوخان مسجد شیخ لطف‌الله

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی.

چکیده

این مقاله به شناسایی متن و خوشنویس کتیبه‌ای از دست‌رفته از مسجد شیخ لطف‌الله اختصاص دارد. این کتیبۀ طوماری یکی از عناصر مهم جلوخان مسجد شیخ بوده و چون نواری کل این جلوخان را قاب می‌گرفته است. بخش عمدۀ این کتیبه پیش از برداشته شدن اولین عکس‌ها از این بنا آسیب دیده و از بین رفته بوده است. پس از آن جای این کتیبۀ تخریب‌شده را گچ می‌کشند و در طی مرمت‌های بعدی کاشی‌هایی با طرح گیاهی به جای آن می‌نشانند. از این رو، امروز متن و خوشنویس آن بر ما معلوم نیست. در این تحقیق تلاش کرده‌اند با بازسازی تصویری این کتیبۀ از دست‌رفته از روی تصاویر معدود تاریخی‌ای که به دست رسیده است، متن آن را بازخوانی و خوشنویس آن را شناسایی کنند.
روش این تحقیق سندپژوهی باستان‌شناسانه است و بر محور مطالعۀ کتابخانه‌ای و بررسی میدانی و بازسازی رقومی به پیش می‌رود. این تحقیق نشان می‌دهد که متن این کتیبه حدیثی است مشهور به حدیث جابر. با توجه به اختلاف‌ها در روایت‌ حدیث جابر، در این تحقیق متن این کتیبه را به دقت خوانده‌ و همۀ کلمات آن را روشن کرده‌اند. همچنین این تحقیق نشان می‌دهد که خوشنویس این کتیبه علی‌رضا عباسی، خوشنویس برجسته و بنام عهد شاه‌عباس اول، بوده است.

کلیدواژه‌ها


  1. صفهانی، محمدمهدی. ۱۳۶۸. نصف جهان فی تعریف الاصفهان. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: امیرکبیر.
  2. اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان. ۱۳۶۲. مطلع‌ الشمس. تهران: پیشگام.
  3. اکرامی، محمدصادق. ۱۳۹۷. شناخت تغییرات کتیبه‌های مسجد شیخ لطف‌الله بر اساس منابع تصویری. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران. اصفهان: دانشگاه هنر اصفهان. استادان راهنما: مهدی سعدوندی و حسین پورنادری.
  4. صفت‌گل، منصور، و تاته ‌روساساجیما. ۱۳۷۹. زندگانی ژان شاردن، جهان اسلام و اروپا در سدۀ هفدهم میلادی. تألیف پروفسور ماساشی هانه‌دا. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش. ۳۷ـ۳۸: ۸۶ـ۹۲.
  5. علامه حلی، حسن ‌بن ‌یوسف. ۱۳۸۱. ترتیب خلاصةالأقوال فی معرفةالرجال. مشهد: آستان قدس رضوی. بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  6. نصرآبادی، محمدطاهر. ۱۳۱۷. تذکرۀ محمدطاهر نصرآبادی. تهران: بی‌نا.
  7. نوری مطلق، حمیدرضا. ۱۳۹۸. عکس به‌منزلۀ منبعی برای شناخت معماری حرم حضرت معصومه سلام الله علیها در دورۀ ناصری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. تهران: دانشگاه شهید بهشتی. استاد راهنما: فاطمه گلدار.
  8. ورجاوند، پرویز. 1356. نگاهی به پیشینۀ تعمیر برخی از بناهای تاریخی اصفهان (یادی از شادروان استاد معارفی معمار بناهای تاریخی). هنر و مردم، ش. 175: 2ـ18.
  9. هنرفر، لطف‌الله. ۱۳۵۰. گنجینۀ آثار تاریخی اصفهان، آثار باستانی و الواح و کتیبه‌های تاریخی در استان اصفهان. اصفهان: کتابفروشی تقفی.