1
دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
2
استاد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
3
استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز
چکیده
منظر فرهنگی، موضوعی است که طی سه دهۀ گذشته و با ورود به اسناد کنوانسیون میراث جهانی (اولین نهاد بین‌المللی تشخیص و حفاظت از مناظر فرهنگی) جایگاهی ویژه یافته است. متخصصان علمی داخل کشور نیز در قالب رشته‌های مختلف اعم از معماری، معماری منظر، مرمت، جغرافیا و محیط‌زیست در طول دو دهۀ اخیر به این موضوع پرداخته و پژوهش‌های متفاوتی را در این زمینه به انجام رسانده‌اند. پراکندگی مقالات منتشرشده، گوناگونی حوزۀ پژوهشی نویسندگان و تفاوت نگرش پژوهشگران باعث ایجاد مجموعه‌ای از پژوهش‌های متفاوت در حوزۀ منظر فرهنگی شده است؛ لذا با مطالعه و بررسی این مقالات، می‌توان به تصویری شفاف از روند موجود رسید و ضمن استفاده از تجربیات موجود، از تکرار اقدامات گذشته اجتناب کرد. همچنین دسته‌بندی پژوهش‌ها در قالب موضوعات مشابه، بهره‌برداری از آن‌ها را برای پژوهشگران آتی آسان می‌کند. در این راستا، در این مقاله تلاش می‌شود تا به واکاوی حوزۀ نظری پژوهش‌های انجام‌شده دربارۀ موضوع منظر فرهنگی پرداخته شود. در این پژوهش، با استفاده از روش پژوهش کیفی و بر مبنای راهبرد فرامطالعه، 37 مقالۀ علمی‌پژوهشی با محوریت منظر فرهنگی در بازۀ زمانی 1385 تا ۱۳۹۹ بررسی شده است. بدین منظور، در دو بخش ساختاری و محتوایی، تمامی مقالات یادشده بررسی و جدول اطلاعات جامع آن‌ها تهیه، استخراج و تلخیص شد. نتایج پژوهش بیانگر نبودِ مبانی نظری قوی در بسیاری از پژوهش‌هاست. همچنین، اهمیت و جایگاه منظر فرهنگی در مقیاس شهری ایران نامشخص بوده و با وجود برخورداری از ویژگی‌ها و معیارهای ارزشمند، در اسناد شهرسازی و برنامه‌های مدیریت و حفاظت، آثار و ارزش‌های ملموس و ناملموس مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
)