بررسی دمای سطح داخلی دیوار جنوبی با نمای خوون‌چینی در اقلیم بسیار گرم و نیمه‌خشک‌ـ معتدل (تابستان و زمستان)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

2 دانشیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

3 استادیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور

چکیده

خوون‌چینی نوعی گره‌چینی آجری برجسته است که از عناصر تزیینی معماری سنتی اقلیم بسیار گرم و نیمه‌خشک‌ـ‌ معتدل خوزستان به شمار می‌رود. برجستگی خوون‌چینی منجر به سایه‌اندازی بر نما می‌شود و به‌ویژه در تابستان، سطح بزرگی از نما را می‌پوشاند. اثر خوون‌چینی بر کاهش نفوذ گرما از نما به داخل در تابستان، پیش‌تر در پژوهشی توسط نگارندگان با روش تجربی اثبات شد. با توجه به تفاوت زیاد دمای محیط در تابستان و زمستان، هدف از این پژوهش، بررسی تغییرات روزانۀ دمای سطح داخلی دیوار با نمای خوون‌چینی نسبت به دیوار بدون تزیینات در زمستان است تا از این راه، اثر خوون‌چینی بر دمای سطحی دیوار در دو فصل با یکدیگر مقایسه شوند. دو اتاقک یکسان که وجه جنوبی آن‌ها دیوار آجری است، در آبادان به‌عنوان نمایندۀ اقلیمِ مورد مطالعه ساخته شدند. یک نقش خوون‌چینی با سایه‌اندازی زیاد بر دیوار آجری اتاقک‌ها، در یکی با دو سانتی‌متر برجستگی نسبت به زمینه و در دیگری بدون برجستگی اجرا شد. دمای محیط و دمای سطح داخلی دیوار جنوبی اتاقک‌ها در شش دورۀ اندازه‌گیری، هر دوره شامل سه شبانه‌روز پیوسته، در تابستان و زمستان 1398 ثبت شدند. برای اطمینان از درستی کارکرد مدل‌های ساخته‌شده، آزمایش به روش شبیه‌سازی تکرار شد. داده‌ها نشان دادند تغییرات روزانۀ نمودار اختلاف دمای سطح داخلی دیوار جنوبی با نمای خوون‌چینی و دیوار بدون خوون‌چینی، در تابستان و زمستان، از الگوی مشابهی پیروی کردند که تابعی از نوسان روزانۀ دمای محیط است. در هریک از روزهای اندازه‌گیری، بیشترین و متوسط دمای روزانۀ سطح داخلی دیوار با نمای خوون‌چینی از دیوار دیگر کمتر بود؛ درحالی‌که کمترین دمای سطحی دیوار مقداری افزایش را نشان داد. این نتیجه به این معناست که خوون‌چینی اثر تعدیل‌کننده دارد و دامنۀ تغییرات دمای سطح داخلی دیوار را کاهش می‌دهد. میانگین کاهش بیشترین دمای سطحی روزانۀ دیوار جنوبی با نمای خوون‌چینی نسبت به دیوار بدون آن در مجموعِ هجده شبانه‌روز اندازه‌گیری تجربی در تابستان و زمستان، به‌ترتیب 1 و 2/1 درجۀ سلسیوس، میانگین کاهش متوسط دمای سطحی روزانۀ دیوار 2/0 درجۀ سلسیوس و میانگین افزایش کمترین دمای سطحی روزانۀ دیوار 4/0 درجۀ سلسیوس محاسبه شد.

کلیدواژه‌ها


امیدوار، امیر، و بهنام رستی. 1392. تأثیر محتوای رطوبتی مصالح ساختمانی بر عملکرد حرارتی جداره‌های خارجی ساختمان. مهندسی مکانیک مدرس 13 (10): 15۲ـ15۶.
تابان، محسن، محمدرضا پورجعفر، محمدرضا بمانیان، و شاهین حیدری. 1391. تأثیر اقلیم بر شکل تزیینات معماری با تکیه بر تحلیل میزان سایه‌اندازی خوون‌چینی‌های آجری بافت تاریخی دزفول. نقش جهان 2 (3): ۷۹ـ۹۰.
تابان، محسن، محمد مهرکی‌زاده، و سارا نجاران. 1398. شناخت عناصر سایه‌انداز در مسکن سنتی دزفول. معماری و شهرسازی آرمانشهر (27): ۲۵ـ۴۱.
دهار، علی، منصوره طاهباز، و محسن تابان. 1398. بررسی اثر خوون‌چینی بر انتقال حرارت از نمای جنوبی در تابستان، در اقلیم بسیار گرم و نیمه‌خشک خوزستان. معماری اقلیم گرم و خشک 7 (10): 1۱9ـ1۳9.
زرگرزاده دزفولی، مجتبی، سید کیانوش لاری‌بقال، نجمه سالاری‌نسب،  و مهناز بابایی‌مراد. 1395. خوون‌چینی تکامل و تناسب ابعاد آجر در نماسازی‌های آثار معماری دزفول. مطالعات معماری ایران 1 (9): ۴۷ـ۶۵.
زمردیان، زهراسادات، و محمد تحصیلدوست. 1394. اعتبارسنجی نرم‌افزارهای شبیه‌سازی انرژی در ساختمان: با رویکرد تجربی و مقایسه‌ای. انرژی ایران 18 (4): 1۱۵ـ1۳۲.
زمرشیدی، حسین، و علی صادقی حبیب‌آباد. 1397. آجر و هنر آجرکاری از دوران باستان تا امروز. مطالعات شهر ایرانی اسلامی 9 (33): ۵ـ۱۷.
شکفته، عاطفه، حسین احمدی، و امید عودباشی. 1394. تزیینات آجرکاری سلجوقیان و تداوم آن در تزیینات دوران خوارزمشاهی و ایلخانی. پژوهش‌های معماری اسلامی 3 (6): ۸۴ـ۱۰۶.
کسمایی، مرتضی. 1371. پهنه‌بندی اقلیمی ایران مسکن و محیط‌های مسکونی. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
مجتهد‌زاده، روح‌الله، و زهرا نام‌آور. 1391. در جست‌وجوی هویت شهری اهواز. تهران: مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور. 1385. نشریه 1ـ167، مقررات و معیارهای طراحی و اجرایی جزئیات تیپ ساختمانی جلد اول: اقلیم و ویژگی‌های ساختمانی، روش‌های ساخت و تکنولوژی ساختمان، مصالح ساختمانی و ضوابط کاربرد آن. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، معاونت امور فنی.
نعیما، غلامرضا. 1376. دزفول شهر آجر. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
Abdulkareem, Mahmood, Sura Al-Maiyah, and Malcolm Cook. 2018. Remodeling façade design for improving day lighting and the thermal environment in Abuja's low-income housing. Renewable and Sustainable Energy Reviews 82 (3): 2820-2833.
Al-Tamimi, Ahmed S., Mohammed A. Al-Osta, Omar S. Baghabra Al-Amoudi, and Rached Ben-Mansour. 2017. Effect of Geometry of Holes on Heat Transfer of Concrete Masonry Bricks Using Numerical Analysis. Arab J Sci Eng (42): 3733–3749.
Boukendil, Mohammed, Abdelhalim Abdelbaki, and Zaki Zrikem. 2017. Numerical simulation of coupled heat transfer through double hollow brick walls: Effects of mortar joint thickness and emissivity. Applied Thermal Engineering (125): 1228-1238.
Coma, Juliá, Gabriel Pérez, Cristian Solé, Albert Castell and Luisa F. Cabeza. 2014. New green facades as passive systems for energy savings on buildings. Energy Procedia (57): 1851-1859.
Hachem, Caroline, and Mohanmed Elsayed. 2016. Patterns of façade system design for enhanced energy performance of multistory buildings. Energy and Buildings (130): 366-377.
Minangi, Faisal Saleh, and Halil Zafer Alibaba. 2018. Effect of shading on thermal performance of Dormitory Building on Hot Climate. International Journal of Interdisciplinary Research and Innovations 6 (4): 610-621.
Planas, C., E. Cuerva, and P. Alavedra. 2018. Effects of the type of facade on the energy performance of office buildings representative of the city of Barcelona. Ain Shams Engineering Journal (9): 3325–3334.
Shurui, Guo, Hanyu Yang, Yanru Li, Yin Zhang, and Enshen Long. 2019. Energy Saving Effect and Mechanism of Cooling Setting Temperature Increased by 1°C for Residential Buildings in Different Cities. Energy & Buildings (202).
Tabadkani, Amir, Masoud Valinejad Shoubi, Farzaneh Soflaei, and Saeed Banihashemi. 2019. Integrated parametric design of adaptive facades for user's visual comfort. Automation in Construction (106).
Zomorodian, Zahra S., and Mohammad Tahsildoost. 2017. Assessment of window performance in classrooms by long term spatial comfort metrics. Energy and Buildings (134): 80-93.