ایوان یکی از فضاهای مهم و شاخص معماری ایرانی است که سابقۀ حضور آن به محوطۀ تاریخی حسنلو (طبقۀ چهارم، سدۀ ۹ تا ۱۱ ق.م) می‌رسد. استفاده از ایوان، طی سده‌ها و هزاره‌ها در معماری ایران نشان می‌دهد ایوان صورت پایدار و الگویی کهن در معماری ایرانی است که تداوم خود را از کهن‌ترین شواهد تا نمونه‌های متأخر همچنان حفظ کرده است. مقالۀ حاضر صورت ایوان و تحولات آن را در دوران قبل اسلام و دوران اسلامی موردبررسی و تحلیل قرار داده و تلاش کرده است به درک روشنی از ساختار ایوان برسد. شناخت صورت ایوان، برای فهم معنا و عملکرد آن ضروری به‌نظر می‌رسد. مقالۀ پیش رو با رویکرد تاریخی، ویژگی‌های ساختاری ایوان را بر مبنای بناهای شاخص از دوران قبل از اسلام و دوران اسلامی تشریح کرده است. بررسی ایوان‌ها نشان می‌دهد آن‌ها را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد. ایوان‌ها در صورت‌های متنوعی چون ایوان ستون‌دار، ایوان طاق‌دار و ایوان با تلفیق طارما ظاهر شده‌اند. این اشکال متنوع در محور تقارن بناها و در مرکز یک ضلع یا اضلاع ساختمان، سازمان‌دهی شده و معمولاً با حیاطی در جلو و تالاری در پشت خود ترکیب شده‌اند. ایوان‌ها علاوه‌بر ایفای نقش ارتباطی با سایر فضاها، سبب به‌وجودآمدن طرح‌های یک یا چند محوری در بناها شده‌اند. چنان‌که به‌صورت یک واحد منفرد، زوجی، سه‌گانه یا چهار‌گانه به‌نمایش درآمده‌اند. تداوم ایوان در صورت‌های متنوع، ارزش و اهمیت این فضا را در سنت معماری ایرانی نشان داده و تجلی آن در ترکیب‌های مختلف موجب شده است تا ایوان به شاخص معماری ایرانی تبدیل شود.
)