محراب‌های گچ‌بری چه از نظر فن و چه از حیث ترکیب‌بندی، نقش و کتیبه‌ها، ازجمله آثار ارزشمند معماری ایران است که در یک بازه زمانی طولانی تولید می‌شده‌اند و گنجینۀ درخور توجهی از طرح‌ها و نقوش به‌ارث‌رسیده از دوران قبل یا ابداع شدۀ دورۀ خویش هستند. اوج این آثار، محدودۀ دوران سلجوقی تا آغاز تیموری است که به‌دلیل تداوم سنت‌ها یا بطئی بودن روند تحول، تاریخ‌گذاری دقیق آن‌ها، کاری دشوار بوده است. ازجملۀ آن‌ها، دو محراب مسجد تاریخی‌کوچه‌میر در نطنز است. ازآنجایی‌که کتیبه‌های تاریخ ساخت این دو محراب، مخدوش شده و مشخص نیست، نظریات مختلف و متعددی در‌بارۀ تاریخ احتمالی ساخت محراب‌ها مطرح شده است که جای تأمل دارند. این پژوهش در پی آن است که ضمن معرفی و بازشناسی این مسجد و محراب‌های آن، از طریق مطالعۀ تطبیقی و بررسی برخی جزئیات، تاریخ قابل‌قبول‌تری را برای این محراب‌ها ارائه دهد. به‌دلیل وجود امضای کرمانی، «عمل حیدر کرمانی» در محراب طبقۀ اول، مبنای مطالعۀ تطبیقی را محراب‌های گچ‌بری‌ای قرار دادیم که دارای امضایِ کرمانی هستند. پس از آنالیز ساختار، نقوش و کتیبه‌های محراب‌ها با محراب‌های تاریخ‌دار و بدون تاریخی که دارای امضای کرمانی هستند و همچنین با درنظرگرفتن امضای هنرمندی کرمانی بر روی برخی از آثار چوبیِ متعلق به نیمۀ دوم قرن هشتم هجری در روستاهای نطنز، این محراب‌ها را به اواسط قرن هشتم هجری منسوب کردیم. روش یافته‌اندوزی، مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی بوده و رویکرد پژوهش، تاریخی‌تطبیقی است.
)