بام و بوم و مردم (بازخوانی و نقد اصول پیشنهادی پیرنیا برای معماری ایرانی)

نویسندگان

چکیده

محمدکریم پیرنیا، از برجسته‌ترین تاریخ‌پژوهان معماری ایران، دو دستاورد بزرگ به نام اصول معماری ایران و سبک‌شناسی معماری ایرانی داشت. در این مقاله، به بررسی اصول پیشنهادی او برای معماری ایرانی ‌پرداخته شده است. به این منظور، ابتدا چگونگی تکوین و تکمیل اصول پنج­گانۀ او در طی زمان نشان داده شده، سپس سخن او دربارۀ یکایک اصول­ها که در منابع گوناگون پراکنده است، از منابع اصیل جمع­آوری و به زبانی منسجم بیان گردیده است. در ادامه مقاله، در کلیات این اصول تأمل، و شایستگی آن­ها برای تبیین معماری ایرانی ‌سنجیده شده است. نگارندگان، انگیزه‌های پیرنیا را از طرح آن­ها و نیز مفروضات و دلالت‌های ضمنی آن­ها را بررسی و آن­ها را نقد کرده­اند. در پایان نشان داده شده که ترکیب و محتوای کنونی این اصول، باطن و ظاهری دارد. ظاهر آن­ها متناسب با نیازهای زمانۀ پیرنیاست و ممکن است امروزه به کار محققان معماری ایران نیاید و معتبر نباشد، اما باطن آن­ها ابزارهایی ارزنده برای شناسایی و فهم معماری ایرانی در بستر فرهنگ ایرانی است. در این صورت، می­توان اصول پیرنیا را بازخوانی کرد و در خدمت تعمیق تحقیق در تاریخ معماری ایران درآورد.

کلیدواژه‌ها