Safavid Square: Symbol of the Ruler's Vision and Character, From Royal Squares to Ganjali Khan Square

Document Type : Original

Author

Faculty Member of Research Institute of Cultural Heritage & Tourism

Abstract

In Iranian cities, the governor's thinking and worldview have always impressed the formation of the city's physical spaces. From the beginning of the Safavid era, during the reign of Shah Tahmasb, the creation of royal complexes next to a wide square was on the agenda. During the reign of Shah Abbas I, we encountered urban design for the first time in the post-Islamic era. The preferred place for new construction was mainly outside the old cities or in a new place. The purposeful use of space and architecture production was considered to instill the opinion of power. The square was the most significant symbol and manifestation of power in the Safavid government, and the Safavid kings, especially Shah Abbas, demonstrated significant interest in creating magnificent squares; its shining point was Naqsh Jahan Square in Isfahan. This research is based on the hypothesis that the thought system of the Safavid had an impact on other parts of the country, too. After examining Qazvin and Naqshe Jahan Squares, this study focuses on Ganj Ali Khan Square in Kerman, the region's administrative center. Ganjali Khan Zik, the ruler Shah Abbas chose for Kerman, built Ganjali Khan Square and the complex. Inspired by this policy, the city of Kerman was revitalized. The construction site of the complex was in the center of the old city, differing from the methods of the Safavid kings. Many buildings were purchased and destroyed to make way for it. This article deals with the Safavid fields of Qazvin, Naqshejahan, and Ganjali Khan by reviewing documents, previous research, and field observations. It investigates the influence of motivation and the governor's belief in their construction, focusing on aspects such as space, architecture, usage, and rituals. By emphasizing Ganjali Khan Square and its complex, the article proves that architectural patterns and urban landscape were evolving at the same time as the policies of the Safavid government. It concludes that Ganjali Khan Square, despite its smaller proportions and different uses compared to Royal Squares, was a complete and unique example of Safavid period Squares and was influenced by Ganjali Khan's style.

Keywords


 ابویی، رضا. 1377. امکان‌سنجی احیای میدان نقش‌ جهان با توجه به وضع موجود و گذشتۀ تاریخی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. دانشکدۀ پردیس اصفهان: دانشگاه هنر
 احمدی، نزهت. 1393. تأثیر موقوفات ‌گنجعلی‌خان بر کالبد شهری کرمان با تکیه بر اسناد وقف‌نامه‌های‌ گنجعلی‌خان. مطالعات تاریخ اسلام، ش. 23: 31ـ56.
 اشراقی، احسان. 1387. توصیف دولت‌خانه و کاخ‌ها و باغ‌های صفوی در منظومه‌های عبدی بیگ نویدی شاعر دوران شاه‌طهماسب اول. نشریۀ فرهنگ، ش. 68: 41ـ58.
 اعتمادالسلطنه، محمدحسن ‌بن ‌علی. 1367. مرآة البلدان. به‌کوشش عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث. تهران: دانشگاه تهران.
 افشار، ایرج. 1345. بیست‌ شهر و هزار فرسنگ. نشریۀ یغما، ش. 220: 430ـ434.
 افوشته نطنزی، محمود بن هدایت‌الله. 1350. نقاوة ‌الاثار فی ذکر الاخیار. به اهتمام احسان اشراقی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
 بابایی، سوسن. 1400. اصفهان و کاخ‌هایش، کشورداری، تشیع و معماری بزم در آغاز دوران ایران مدرن. ترجمۀ مصطفی امیری. چ۲. نشر جاوید.
 باستانی‌ پاریزی، محمد‌ابراهیم. 1366. کرمان، مجموعه مقالات شهرهای ایران. جلد 2. محمدیوسف کیانی. سازمان چاپ و انتشارات وزارت ‌ارشاد اسلامی.
 باستانی‌ پاریزی، محمد‌ابراهیم. 1362. گنجعلی‌خان. چ۲. تهران: انتشارات اساطیر.
 باستانی‌ پاریزی، محمد‌ابراهیم.‌ 1353. گنجعلی‌خان و خیرات او. اداره‌کل فرهنگ و هنر استان کرمان.
 باستانی‌ پاریزی، محمد‌ابراهیم. 1351. مجموعه‌های تاریخی در کرمان: مجموعۀ ‌گنجعلی‌خان. نشریۀ یغما، ش. 293: 670ـ676.
 باستانی‌ پاریزی، محمد‌ابراهیم. 1343. گنجعلی‌خان. دانشگاه اصفهان: دانشکده ادبیات و علوم انسانی ۱(1): 65ـ86.
 برینیولی، ژان. 1385. بینش ‌شاه‌عباس: شهرسازی سلطنتی اصفهان. ترجمۀ داود طبایی. گلستان هنر، ش. 5: 60ـ71.
 بلر، شیلا، و جاناتان بلوم. 1381. هنر و معماری اسلامی. ترجمۀ یعقوب آژند. تهران: سمت.
 تاورنیه، ژان‌باتیست. 1336. سفرنامۀ تاورنیه. با تجدید نظر و تصحیح حمید شیرانی. تهران: کتابخانۀ سنایی.
 ترکمان، اسکندربیگ. 1382. تاریخ عالم‌آرای عباسی. تصحیح ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
 جعفریان، رسول. 1396. مدل شاه‌عباس برای حکومت نوین صفوی. https://www.cgie.org.ir/
 جوادی، شهره. 1387. بررسی و تحلیل تزیینات معماری در مجموعۀ ‌گنجعلی‌خان. باغ نظر، ش. 9: 35ـ50.
 جمیل کرمانی، علی. مسئول فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی استان کرمان. مرداد 1402. مصاحبه
 جیحانی، حمیدرضا، و فاطمه رجبی. 1398. میدان اسب شاهی: جلوخان دولت‌خانۀ صفوی قزوین. فصلنامۀ پژوهش‌های معماری اسلامی، ش. 22: 45ـ68.
 حبیبی، سید محسن. 1375. از شار تا شهر. دانشگاه تهران.
 حبیبی، سید محسن. 1375. مکتب اصفهان اعتلا و ارتقای مفهوم دولت. نشریۀ صفه ۶(3 و 4): 1ـ15.
 دلاواله، پیترو. 1370. سفرنامۀ پیترو دلاواله: بخش ایران. ترجمۀ شجاع‌الدین شفا. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
 رضایی‌ چراتی، بهرام. 1379. معماری کویر در آینۀ دریا. مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی معماری مسجد- افق آینده، دانشگاه هنر: 335ـ344.
 روحی، حمیدرضا، رضا ریاحیان گهرتی، و علی جمیل کرمانی. 1398. ردّپای چوگان در مجموعۀ ‌گنجعلی‌خان. مجموعه مقالات گنج‌سلطان. فرهنگستان هنر.
روملو، حسن‌بیگ. 1384. احسن ‌التواریخ. تصحیح و تحشیۀ عبدالحسین نوایی. تهران: اساطیر.
 سایکس، سرپرسی. 1363. سفرنامۀ سرپرسی سایکس یا ده‌هزار میل در ایران. ترجمۀ حسین سعادت‌نوری. مؤسسۀ گسترش فرهنگ و مطالعات.
 سیوری، راجر. 1379. ایران عصر صفوی. ترجمۀ کامبیز عزیزی. چ۸.تهران: نشر مرکز.
 شاردن، 1362. سفرنامۀ شاردن (بخش اصفهان). ترجمۀ حسین عریضی. چ۲. تهران: انتشارات نگاه.
شایسته‌فر، مهناز، و سعیده خالقی‌زاده. 1394. تحلیل زیباشناختی نقوش تزیینی سردر کاروان‌سرای‌ گنجعلی‌خان. مطالعات مدیریت گردشگری: 95ـ122.
 شهابی‌نژاد، علی. 1398. سیر شکل‌گیری میدان نقش‌ جهان اصفهان. مطالعات معماری ایران، ش. 15: 113ـ131.
 عبدی‌بیگ شیرازی، زین‌العابدین بن عبدالمؤمن. 1395. جنات عدن. تصحیح و پژوهش توسط احسان اشراقی و مهرداد پرهیزگاری. تهران: سخن.
 قمی، قاضی احمد بن شرف‌الدین الحسین الحسینی. 1363. خلاصة ‌التواریخ. جلد ۱. احسان اشراقی. تهران: دانشگاه تهران.
 کرمانی، فریبا. 1379. غرفه‌ای از بهشت. مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی معماری مسجد- افق آینده، جلد ۲. دانشگاه هنر: 595ـ612.
کرمانی، فریبا. 1380. طرح سامان‌دهی میدان گنجعلی‌خان کرمان(پروژۀ پژوهشی اجرایی)، سازمان میراث‌فرهنگی.
 کرمانی، فریبا. 1398. اثر سلطان محمد معمار یزدی، آیینۀ تمام‌نمای شخصیت ‌گنجعلی‌خان. مجموعه مقالات گنج سلطان. فرهنگستان هنر.
 کرمانی، فریبا. 1400. بازبینی طرح باغ صفوی: باغ بیرم‌آباد کرمان. اثر، ش. 93: 159ـ170.
 کرمانی، فریبا، و مجید عرفانی. 1378. برش مسجد گنجعلی‌خان.
 کمپفر، انگلبرت. 1363. سفرنامۀ کمپفر. ترجمۀ کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی.
 کوبه، هانیس. 1365. شهر اصفهان، ترجمۀ کرامت‌الله افسر. مجموعه مقالات نظری اجمالی به شهرنشینی و شهرسازی در ایران. مؤلف محمد یوسف کیانی. چاپ ارشاد اسلامی.
 گالدیری، اوژینو. 1361. عالی‌قاپو. ترجمۀ عبدالله جبل عاملی. سازمان ملی حفاظت آثار باستانی.
 گلمبک، لیزا. 1385. صنعت سفال صفویۀ کرمان. ترجمۀ فریبا کرمانی. اثر، ش. 40 و 41: 150ـ۱۶۸.
 لوافی، مهکامه، منصور سپهری‌مقدم، و فرح حبیب. 13۹۶. بازشناسی مفهوم تعامل میدان و باغ‌های سلطنتی (دولتخانۀ دورۀ صفویه)؛ بررسی رابطۀ دوسویۀ فضای عمومی با قدرت متمرکز. نشریۀ مدیریت شهری و روستایی، ش. 49: 46ـ62.
 مشیزی، میرمحمد سعید. 1369. تذکرۀ صفویۀ کرمان. مقدمه و تحشیۀ محمد‌ابراهیم باستانی پاریزی. نشر علم.
 مقتدر، رضا. 1380. نقش میدان در عصر صفوی. نشریۀ ایران‌نامه، ش. 75: 279ـ292.
 مک‌چسنی، رابرت‌دی. 1385. چهار منبع دربارۀ ساخته‌های ‌شاه‌عباس در اصفهان. ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی. گلستان هنر، ش. 6: ۴۶ـ۷۵.
مکی‌نژاد، مهدی. 1398. تأملی در رقم و امضای سلطان محمد. مجموعه مقالات گنج سلطان. فرهنگستان هنر.
 مهدوی، سید مجتبی . 1391. بررسی لایه گچ به‌کاررفته در کشته‌بری‌های مدرسۀ ‌گنجعلی‌خان کرمان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد تهران مرکز.
 وزیری، احمدعلی‌خان. 1364 . تاریخ کرمان. تصحیح محمدابراهیم باستانی پاریزی. چ۳. تهران: انتشارات علمی.
 هدایت، رضاقلی‌خان. 1380. تاریخ روضة ‌الصفای ناصری. تصحیح جمشید کیان‌فر. تهران: اساطیر.
 هنرفر، لطف‌الله. ۱۳۵۶. گوهر تابناک معماری دوران صفویه در اصفهان. هنر و مردم، ش. 183: 2ـ12.
 هنرفر، لطف‌الله.1350. گنجینۀ آثار اصفهان. چ۲. تهران: زیبا.
 هینتس، والتر. 1361. تشکیل دولت ملی در ایران. ترجمۀ کیکاووس جهانداری. چ۲. تهران: خوارزمی.
 Chardin, Chevalier. 1723. Voyages de Mr. Le Chevalier Chardin en Perse et autres lieux de l'Orient. Tome 8. Pl. dépl. n °2 en reg. p. 47.
 Corneille Le Brun. 1718. Voyages de Corneille Le Brun Par la Moscovie en Perse. Amsterdam: Freres Wetstein
 Coste, Pascal. 1867. Monuments modernes de la Perse .Paris: A. Morel: pl. VI–VII