Seasonal Settlement System and Architecture of the Agro-Pastoralist Communities of Southern Fars in Late Antiquity

Document Type : Original

Authors

1 Associate Professor, Faculty of Architecture and Arts, University of Kashan

2 Ph.D., Archeology, Faculty of Conservation and Restoration, Art University of Isfahan

Abstract

The present study examines a wide range of material components of agro-pastoralist communities in late antique Iran who inhabited an area of 250 thousand hectares in the southwest of Fars province. The components include residential buildings, walls, terraces, qanats, unidentified structures, and pottery sherds that exhibit characteristics of the late antiquity era. The structure of these componentsas well as climatic variables during the late antiquity era provide compelling evidence that the componentswere utilized by mobile societies who inhabited the regionseasonally. Furthermore, the architectural structures and seasonal settlements and their direct relationship to pastures and water-control systemsfor dry farming on steep slopes serve as additional proof of the social structure and economic approach (pastoral/agricultural) of the intended society. The primary goal and objective of this study are, respectively, to ascertain the socio-economic characteristics of agro-pastoralist societies in late antiquity, and explore their capacity to establish economic, social, and political institutions. The need for this research comes from the fact that most archaeological studieson this period focus on evidence from urban and rural settlements. Thus, analyzing data through GIS to interpret the systems of settlements and the correlation between material components and environmental behavior can provide a deeper understanding of the socio-economic structures of late antiquity for scholars of this field. The results of the study indicatethat the agro-pastoralist societies of this era had attained a level of complexity in their socio-economic systems and played a significant role in the broader socio-economic framework.

Keywords

References

ابرو،حافظ. 1375. جغرافیایحافظابرو. شهاب‌الدینعبداللهخوافی.تحقیقصادقسجادی .ج۲. تهران:انتشارات میراثمکتوب.
ابن‌بلخی. 1385.فارس‌نامه. تصحیح و تحشیۀ گای لیسترانج و رینولد الن نیکلسون. تهران: دیبا.
ابن‌حوقل.1366. صورة الارض. ترجمۀ جعفر شعار. تهران: امیرکبیر.
ابن‌خردادبه. 1371. مسالک و ممالک. ترجمۀ سعید خاکرند. تهران: مؤسسۀ مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل و مؤسسۀ فرهنگی حنفاء.
ابن‌فقیه همدانی. ابوبکر احمدبن اسحاق. 1349. تاریخ جغرافیایی ایران. ترجمۀمختصر البلدان. ترجمۀ ح. مسعود. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
اسکندری، نصیر، اکبر عابدی، مهری جوادی، مژگان شفیعی، جواد سلمان‌زاده، مصیب احمد یوسفی، حسین حبیبی، و زهرا طیاری. 1392. پیشنهادی برای راهبرد کوچ‌نشینی جوامع کوچ‌رو عصر مفرغ حوضۀ هلیل‌رود بر پایۀ یافته‌های باستان‌شناسی و مطالعات مردم باستان‌شناسی.پژوهش‌های باستان‌شناسی مدرس 10 (9)، 53ـ68.
اسمعیلی جلودار، محمداسماعیل. 1391. گزارش مقدماتی کاوش نجات‌بخشی ترانشۀD10( محوطۀ کارخانۀ 1-020.KD 1) در محدودۀ سد تونل سوم کوهرنگ در چهارمحال بختیاری، مجلۀ گمانه2 (2)، 1ـ28 .
ـــــــــــــ. 1394. برهم‌کنش‌های فرهنگی ارتفاعات کوهرنگ بختیاری در دورۀ شوشان جدید1 (LS1) با فارس و خوزستان ( بر پایۀ کاوش نجات‌بخشی محوطۀ حاجی‌جلیل 2 (KD.043) در منطقۀ بیرگان کوهرنگ، مفاخر میراث فرهنگی ایران، ش.1، 143ـ160.
اسمعیلی جلودار، محمداسماعیل، و سعید ذوالقدر. 1393. تحلیل داده‌های کاوش در محوطۀ کوچ‌نشینی شهریاری IIاز دورۀ هخامنشی در منطقۀ بیرگان کوهرنگ بختیاری.پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران6 (4)، 85ـ104.
اصطخری. ابواسحق ابراهیم. 1340. مسالک و ممالک. به اهتمام ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
امیری، مصیب. 1391. بررسی و مطالعۀسفال دوران ساسانی و قرون اولیۀ اسلامی (مطالعۀ موردی محوطه‌های تاریخی استخر، شهرگور، بیشاپور، سرمشهد و دارابگرد). پایان‌نامۀ دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
آذرشب، عدنان. 1364. مطالعات ارزیابی منابع و قابلیت اراضی منطقۀ فراشبند- خورموج، استان‌های فارس و بوشهر. نشریۀ مطالعاتی تحقیقاتی سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، وزارت کشاورزی، 680.
آزادی، احمد. 1399. شواهد کوچ‌نشینی باستان در عصر آهن از منطقۀ کوهرنگ بختیاری. مطالعات باستان‌شناسی پارسه 17(5)، 75ـ94.
آقایی، بهروز. 1394الف. توسعۀ دام‌پروری تمام‌وقت در حوزۀ فرهنگی زاگرس جنوبی در هزارۀ چهارم پ.م. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
آقایی، بهروز. 1394ب. بافتار جغرافیایی و باستان‌شناسی دام‌پروران تمام‌وقت در زاگرس جنوبی.نامۀ انسان‌شناسی 13 (23)، 13ـ55.
آقایی، بهروز، مرتضی حصاری، و حمیدرضا کرمی. 1397. گونه‌شناسی معماری جوامع دام‌پرور کوچ‌رو: مقیاسی برای مطالعات باستان‌مردم‌شناسی. مطالعات باستان‌شناسی 10 (1)، 21ـ40.
بحرانی‌پور، حنان. 1385. بررسی تکنیک سفال‌گری عصر آهن تپه صرم (کهک قم). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
پوربخشنده، خسرو. 1381.  گزارش کاوش فصل دوم تپۀ باستانی صرم. استان قم. بخش کهک روستای صرم، سازمان میراث فرهنگی کشور.
ـــــــــ. 1382. گزارش فصل سوم کاوش در محوطۀ باستانی فرهنگ سفال خاکستری تپۀ صرم. استان قم، بخش کهک، روستای صرم، سازمان میراث فرهنگی کشور.
حاتمی، خداکرم، و جواد خوشحال. 1389. نواحی اقلیمی استان فارس به روش تحلیل عاملی، فضای جغرافیایی 10 (32)، 135ـ150.
حصاری،مرتضی،و روح‌اللهیوسفیزشک. 1388. پیدایش نهادهای پیش‌حکومتی در فلات مرکزی ایران، خان‌سالارهای ایلامی در تپۀ سفالین پیشوا. نشریۀمطالعات باستان‌شناسی،1 (2)، 1ـ22.
داودی، محمود، قاسم عزیزی، و مهران مقصودی. 1393. بازسازی تغییرات آب‌وهوایی هلوسن در زاگرس جنوبی: شواهد گرده‌شناسی و زغال در رسوبات دریاچۀ پریشان، پژوهش‌هایژئومورفولوژی کمّی 3 (3)، 65ـ79.
رجایی، مهدی. 1388. نخستین فصل بررسی باستان‌شناختی شهرستان فراشبند. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی.
رضوانی، حسن، کورش محمدخانی، احمد آزادی، و ابراهیم قزلباش. 1386. گزارش نهایی کاوش‌های باستان‌شناختی گورستان لما، سلسله گزارش‌های باستان‌شناسی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی.
روستایی، کورش. 1386. گزارش فصل اول بررسی و شناسایی باستان‌شناختی شهرستان کوهرنگ. تهران: پژوهشکدۀ باستان‌شناسی.
سرلک، سیامک. 1382. عوامل مؤثر در شکل‌گیری انواع معماری قبور و شیوه‌های تدفین در گورستان عصر آهن. تپۀ صرم-کهک قم، گزارش‌های باستان‌شناسی، ش. 2، 129ـ163.
طبری، محمد بن جریر. 1383. تاریخ طبری. ج۲. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
علیزاده،عباس.1383. منشأ نهاد‌های حکومتی در پیش‌ازتاریخ فارس. ترجمۀ کورش روستایی. انتشارات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری: بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد.
ـــــــــ. 1387. شکل‌گیری حکومت عشایری و کوهستانی عیلام باستان. انتشارات سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری، شهرکرد.
قزلباش، ابراهیم، محمدجواد جعفری، نوروز رجبی، و کورش محمد‌خانی. 1395. کاوش باستان‌شناسی گورستان تاج‌امیر یاسوج. مطالعات باستا‌ن‌شناسی8 (1)، 171ـ190.
کامبخش‌فرد، سیف‌الله. 1348. کاوش در قبور باستانی قیطریه. باستان‌شناسی و هنر ایران،ش. 2، 57ـ۶۸.
کلاویخو،1337. سفرنامۀ کلاویخو. ترجمۀ مسعود رجب‌نیا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
لمتون، آن. 1362. تاریخ ایلات ایران. ترجمۀ علی تبریزی، در:مجموعه مقالات ایلات و عشایر، 195ـ239. تهران: انتشارات آگاه.
مرد بهرامان، فرخ. 1391. مادیان هزار دادستان (هزار رأی حقوقی). پژوهش سعید عریان. تهران: نشر علمی.
مستوفی، حمدالله. 1362. نزهة القلوب. تصحیح گای لیسترانج. تهران: دنیای کتاب.
مشکور، محمدجواد. 1369. کارنامۀ اردشیر بابکان. تهران: دنیای کتاب.
محمدپور، احمد. 1397. روش در روش. دربارۀ ساخت معرفت در علوم انسانی. قم: لوگوس.
مقدسی، بو‌عبد‌الله محمد بن احمد مقدسی. 1361. احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم. ج۲. ترجمۀ علینقی منزوی. تهران: کاویان.
نوروزی، علی‌اصغر، محسن حیدری، و خسرو احمدی. 1392. محوطۀ ساکی‌آباد در حوزۀ تالاب چغاخور: شواهدی از استقرار کوچ‌نشینی در دورۀ مس و سنگ در شمال زاگرس جنوبی.مطالعات باستان‌شناسی 5 (1)، 145ـ164.
فیروزان، ت. 1362. دربارۀ ترکیب و سازمان ایلات و عشایر ایران، در:مجموعه مقالات ایلات و عشایر، 7ـ62. تهران: انتشارات آگاه.
Abdi, K. 2002. Strategies of Herding: Pastoralism in the Middle Chalcolithic Period of theWest Central Zagros Mountains, PhD Dissertation, Department of Anthropology, TheUniversity of Michigan.
----------. 2003. The Early Development of Pastoralism in the Central Zagros Mountains. Journal of World Prehistory 17(4): 395-448.
Adams, R. MCC. 1970. Tell Abu Sharifa, A Sassanian – Islamic Ceramic Sequence from Sout Centeral Iraq. Ars Orientalis, no. 8: 87-119.
Alden, J. 1978.Excavation at Tell Mallian. Iran, no. 16:79-94.
----------. 2013. The Kur River Basin in the Proto-Elamite Era—Surface Survey, Settlement Patterns, and the Appearance of Full-Time Transhumant Pastoral Nomadism. Ancient Iran and its neighbours: Local Developments and Long-Range Interactions in the Fourth Millennium BC,207-232.Oxford, UK.
Alizadeh, A. 2006. The Origins of State Organizations in Prehistoric Highland Fars, Southern Iran. Excavations at Tall-e Bakun. Chicago: Oriental Institute Publications.
Alizadeh, A.,N. Kouchoukos, A.M.Bauer, T.J. Wilkinson, and M.Mashkour. 2004. Human-Environment Interactions on the Upper Khuzestan Plains, Southwest Iran. Recent Investigations. Paléorient 30 (1): 69-88.
Asgarnezhad, S., and M.Javeri. 2021. Sassanian Pottery of Tesmijan, Kashan: A Study of Surface Materials. Archaeological Studies 12 (4): 143-163.
Azarnoush, M. 1994. The Sassanian Manour House at Hajiabad, Iran, Firnze; casa editorice le lettere 5 (2): 659-662.
Bernbeck, R., and P. Pfälzner. 1993. Steppe als Kulturlandschaft: das' Ağīğ-Gebiet Ostsyriens vom Neolithikum bis zur islamischen Zeit (Vol. 1). Reimer.
Cribb, R. 1991. Nomads in Archaeology. Cambridge University Press.
Dahl, J.L., M.Hessari, and R.Yousefi Zoshk. 2012. The Proto-Elamite Tablets from Tape Sofalin. Iranian Journal of Archaeological Studies 2 (1): 57-73.
Daly, K.G., V. Mattiangeli, A.J.Hare, H.Davoudi, H. Fathi,S.B. Doost, S.Amiri, R.Khazaeli, D.Decruyenaere, J.Nokandeh, and T. Richter. 2021. Herded and Hunted Goat Genomes From the Dawn of Domestication in the Zagros Mountains. Proceedings of the National Academy of Sciences 118, no 25 (June 7) https://doi.org/10.1073/pnas.2100901118.
De CArdi, B. 1972. Archaeological Survey in northen Oman, East and West 25 (1-2): 9-75.
Djamali, M., J.L.De Beaulieu, N.F.Miller,V. Andrieu-Ponel, P.Ponel, R.Lak, N.Sadeddin, H.Akhani, and H.Fazeli. 2009. Vegetation History of the SE Section of the Zagros Mountains during the Last Five Millennia; a Pollen Record from the Maharlou Lake, Fars Province, Iran. Vegetation History and Archaeobotany 18(2):123-136.
Gallego-Llorente, M., S.Connell, E.R.Jones, D.C.Merrett, Y.Jeon, A.Eriksson, V.Siska, C.Gamba, C.Meiklejohn, R.Beyer, and S.Jeon. 2016. The Genetics of an Early Neolithic Pastoralist from the Zagros, Iran. Scientific Reports 6(1) :1-7.
Gilbert, A.S. 1983. On the Origins of Specialized Nomadic Pastoralism in Western Iran. World Archaeology 15(1):105-119.
Haerinck, E., and B. Overlaet. 2008. The Kalleh Nisar Bronze Age Graveyard in Push-i Kuh, Luristan: Luristan Excavation Documents vol. VII. Peeters.
Henkelman, W.F. 2011. Of Tapyroi and Tablets, States and Tribes: the Historical Geography of Pastoralism in the Achaemenid Heartland in Greek and Elamite sources. Bulletin of the Institute of Classical Studies 54(2):1-16.
Hole, F.,K.V. Flannery, and J.A. Neely. 1969. Prehistory and Human Ecology of the Deh Luran Plain: an Early Village Sequence from Khuzistan, Iran (vol. 1). U of M Museum Anthro Archaeology.
Hole, F. 2004. Campsites of the Seasonally Mobile in Western Iran. From Handaxe to Khan: Essays Presented to Peder Mortensen on the Occasion of His 70th Birthday, 67-85. Aarhus Univ. Press.
---------. 2009. Pastoral mobility as an adaptation. Nomads, Tribes, and the State in the Ancient Near East: Cross-disciplinary Perspectives, 261-283. Oriental Institute, University of Chicago, Chicago.
Keall, E. J.,andM. J.Keall. 1981. The Qaleh-I Yazddigird Pottery. A Statistical Approach. IRAN,no. 19: 33-80.
Kennet, D.  2002. Sassanian Pottery in Southern Iran and Eastern Arabia, 153-162. Iran.
Mashkour, M., and K.Abdi. 2002. The Question of Mobile Pastoralist Campsites in Archaeology: the case of Tuwah Khoshkeh. In Archaeozoology of the Near East V. Proceedings of the Fifth International Symposium on the Archaeozoology of Southwestern Asia and Adjacent Areas (ASWA) 211-227. ARC Publications, Groningen.
Miller, N. F. 1985. Paleoethnobotanical Evidence for Deforestation in Ancient Iran: a Case Study of Urban Malyan. Journal of Ethnobiology5(1): 1-19.
----------. 1990a. Archaeobotanical Perspectives on the Rural-Urban Connection. Economy and Settlement in the Near East:Anafyses of Ancient Sites and Materials, MASCA Research Papers in Science and Archaeology, supplement to, no. 7: 79-83.
----------. 1990b. Clearing Land for Farmland and Fuel: Archaeobotanical Studies of the ancient Near East. Economy and Settlement in the Near East: Analysis of Ancient Sites and Materials, MASCA Research Papers in Science and Archaeology, Supplement to, no. 7: 71-83.
----------. 2011. An Archaeobotanical Perspective on Environment, Plant use, Agriculture, and Iinterregional Contact in South and Western Iran. Iranian Journal of Archaeological Studies 1(2): 1-8.
----------. 2013. Agropastoralism and Archaeobiology: Connecting Plants, Animals and People in West and Central Asia.Environmental Archaeology 18 (3): 247-256.
Neely, J. A. 1974. Sassanian and Early Islamic Water-control and Irrigation Systems on the Deh Luran Plain, Iran. Irrigation’s impact on society, 21-42.
----------. 2016. Parthian and Sasanian Settlement Patterns on the Deh Luran plain, Khuzistan Province, Southwestern Iran. Iranica Antiqua, no. 51: 235-300.
Potts, D. T. 2014. Nomadism in Iran: From Antiquity to the Modern Era. Oxford University Press.
Sardari, A. 2013. Northern Fars in the Fourth Millennium BC: Cultural Developments During the Lapui Phase, Ancient Iran and Its Neighbours: Local Developments and Long-range Interactions in the 4th Millennium BC.(190-201) Oxbow Books.
Sołtysiak, A. 2013. Report on Selected Human Remain from Lama, Southern Zagros, Iran. Iranica Antiqua,no.48:77-101.
Sołtysiak, A., M. J.Jafari, andN.Rajabi. 2010. Lama and Tol-e-Khosrow (Iran), Seasons 2008–2010. Bioarchaeology of the Near East,no. 4: 63-69.
Sumner, W. M. 1988. Prelude to Proto-Elamite Anshan: The Lapui Phase in Mélanges P. Amiet. I..Iranica Antiqua, no. 23: 23-43.
--------------. 1986. Proto-Elarnite Civilization in Fars. In Gamdat Nasr: Period or Regional Style? Uwe Finkbeiner and Wolfgang Rollig, eds. pp.199-211. Beihefte zum Tubinger Atlas des Vorderern Orients vol. 62. Wiesbaden: Ludwig Reichert.
Sutliff, D. J. 2015. On Nomadic Transhumance at Neolithic Tepe Tula'i, Iran: A re-analysis of findings. Journal of Archaeological Science: Reports,no. 3: 392-397.
Vanden Berghe, L. 1987. Luristan, Pusht-i Kuh au Chalcolithique Moyen (les necropoles de Parchinah et de Hakalan). In Actes du Colloque International" La Mésopotamie préhistorique et l'exploration récente du Djebel Hamrin". 91-126. Editions du centre national de la Recherche scientifique.
Wheeler P. F, J.1975. Tepe Tula'i: Faunal Remains from an Early Campsite in Khuzistan, Iran. Paléorient,no. 3: 275-280.
Whitcomb, D. 1984. Qasri-Abunasr, Old Shiraz. in: Arabia Orientale, Mesopotamia et Iran Meridional de lage du far Andebat dela Period Islamique. Ed, Recherche sules civilization, Paris.
Wright, H. T. 1981. An Early Town in the Deh Luran Plain: Excavations at Tepe Farukhabad, Memoir 13, University of Michigan Museum of Anthropology, Ann Arbor.
Wright, H. T., J. A. Neely,G. A.Johnson, andJ.Speth.1975. Early fourth millennium Developments in Southwestern Iran. Iran 13(1): 129-147.
Zeder, M. A. 1991. Feeding Cities: Specialized Animal Economy in the Ancient Near East, 257-275. Smithsonian Institution, Washington DC /London.
-----------. 2011. The Origins of Agriculture in the Near East, Current Anthropology, No S4 (October 2011)  https://doi.org/10.1086/659307.
Zeder, M.A.,and B.Hesse. 2000. The initial domestication of goats (Capra hircus) in the Zagros mountains 10,000 years ago. Science. (Mar 24); 10.1126/science.287.5461.2254
Zeder, Melinda, and JamesBlakman. 2003. Economy and Administration at Banesh Malyan, Yeki Bud, Yeki Nabud:E ssays on the Archaeology of Iran in Honor of William M. Sumner, The Cotsen Institute of Archaeology, 121-139,University of California, Los Angeles.
Journal of Iranian Architecture Studies
Volume 12, Issue 23
September 2023
Pages 157-178

Files

Share

How to cite

Statistics