Typology of Mosques Built in Tabriz and Baku during the Qajar Period

Document Type : Original

Authors

1 Assistant Professor, Faculty of Artand Architecture, South Tehran Branch, Islamic Azad University

2 Faculty of Architecture and Urban Design, Iran University Of Science and Technology

Abstract

Azerbaijan,with a long history of culture and art,is one of the regions in Iranthat meritsarchitectural study. For this purpose, we should not limit our study to the present-day borders of Azerbaijan.Instead,it is important to note that in the not-so-distant past, there wasan exchange of artistic and architecturalideas, motivations, and craftspersons with its neighboring lands including Aran (Republic of Azerbaijan). In the realmof Islamic architecture, the physicality of mosquesholds a distinctive position because of their correspondence toconsistentbehavioral patterns. Therefore,a typological study can be carried outnot inside political boundaries but within the extent of cultural boundaries. The ultimate purpose of this research is to reach a typology of mosques of Tabriz and Baku built during the Qajar era according to their physical characteristics. For this purpose, the descriptive-analytical research method was used and data collection was done by library research and field studies. In this article, a total of 28 historical mosques and their important features in both citiesareintroduced, and next,they are classified according to these features and the composition of their physical elements.The characteristics of each typology are discussed next. The mosques in these areas can be classified into three types: dome-chamber mosques, dome-chamber and colonnaded mosques, and hypostylemosques. The hypostyle type can only be foundin Azerbaijan, while the other two typescan be found in both regions.

Keywords

References

ابن‌حوقل. 1366. سفرنامۀ ابن‌حوقل. ترجمه و توضیح جعفر شعار. تهران: امیرکبیر.
ابن‌رسته، احمد بن عمر. 1365. الاعلاق النفیسه. ترجمه و تعلیق حسین قره‌چانلو. تهران: امیرکبیر.
ابن‌فقیه، ابوبکر احمد بن محمد ابن‌اسحاق همدانی. 1359. مختصر البلدان. ترجمۀ ح. مسعود. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
اصطخری، ابو اسحاق ابراهیم. 1347. المسالک والممالک. به کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
بارتولد، واسلی ولادیمیروویچ. 1375.جایگاه مناطق اطراف دریای خزر در تاریخ جهان. ترجمۀ لیلا ربن رشه. تهران: [بی‌نا].
بانی مسعود، امیر. 1388. معماری معاصر ایران در تکاپوی بین سنت و مدرنیته. تهران: هنر معماری قرن.
بلر، شیلا اس، و جاناتان ام. بلوم. 1382. هنر و معماری اسلامی در ایران و آسیای مرکزی دورۀ ایلخانان و تیموریان. ترجمۀ سید محمد موسی‌هاشمی گلپایگانی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
پیرنیا، محمدکریم. 1387. معماری ایرانی. تألیف و تدوین غلامحسین معماریان. تهران: سروش دانش.
دهخدا، علی‌اکبر. 1373. لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
رفیعی، امیر تیمور. و نعیمه خراسانی. 1392. روابط سیاسی ایران و روسیه در عصر ناصرالدین‌شاه. فصلنامۀتاریخ، ش. 31: 57ـ69.
سازمان نقشه‌برداری کشور. 1386. اطلس عمومی ایران. تهران: سازمان نقشه‌برداری کشور.
سجادزاده، حسین، رحمت دریایی، محمدحسین ابراهیمی، و سارا مصری. 1396. تعامل الگوی فضایی مسجد-مدرسه‌های دورۀ قاجار با معماری وارداتی غربی (نمونۀ موردی: مسجد سپهسالار تهران). پژوهش‌های باستان‌شناسیایران 7 (14): 221ـ240.
سلطانزاده، حسین. 1376. تبریز خشتی استوار در معماری ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
ــــــــ. 1398. معماری ایران در دورۀ اسلامی (مفاهیم، الگوها و آثار). تهران: دانشگاه آزاد.
صدری‌کیا، سمیه. 1393. بافت شهری و محله‌ای تبریز در دوران قاجار. فصلنامۀپژوهش هنر2 (7): 106ـ118.
عمرانی، بهروز، و حسین اسمعیلی سنگری. 1386. بافت تاریخی شهر تبریز. تهران: سمیرا.
فتح‌الله یف، ش.س. 1375. گونه‌شناسی معماری مساجد در جمهوری آذربایجان. ترجمۀ لیلا ربن رشه، حسین سلطانزاده و ‌بهرام قدیری. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
فرمانی، شهناز.1392. تحلیل تأثیر و تداوم فرهنگ معماری آذربایجان ایران بر جمهوری آذربایجان، مطالعۀ موردی: بناهای تبریز و باکو. پایان‌نامۀ دکتری معماری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.
گدار،‌ آندره. 1377. هنر ایران. ‌ترجمۀ بهروز حبیبی. تهران: شهید بهشتی.
گلمبک، لیزا، و رونالد ویلبر. 1374. معماری تیموری در ایران و توران. ترجمۀ کرامت‌الله افسر و‌ محمدیوسف کیانی. تهران:‌ سازمان میراث فرهنگی کشور.
گلیجانی مقدم، نسرین. 1384. تاریخ‌شناسی معماری ایران.‌ تهران: دانشگاه تهران.
لنگ، جان. 1987. آفرینش نظریه‌های معماری (نقش علوم رفتاری در طراحی‌های محیط). ترجمۀ علیرضا عینی‌فر. 1383. تهران: دانشگاه تهران.
معماریان، غلامحسین، و محسن دهقانی تفتی. 1397. در جست‌وجوی معنای نو برای مفهوم گونه و گونه‌شناسی در معماری (مطالعۀ موردی: خانه‌گونۀ تالاردار در شهر تفت). مسکن و محیط روستا 37 (162): 21ـ38.
ملازاده، کاظم، و مریم محمدی. 1381. مدارس و بناهای مذهبی. تهران: سورۀ مهر.
هواگ، جان، و‌هانری مارتن. 1384. سبک‌شناسی هنر معماری در سرزمین‌های اسلامی. ترجمۀ پرویز ورجاوند. تهران: علمی و فرهنگی.
هیلن برند، رابرت. 1383. معماری اسلامی، فرم، عملکرد و معنا. ترجمۀ ایرج اعتصام. تهران: پردازش و برنامه‌ریزی شهری (وابسته به شهرداری تهران).
ـــــــ. 1391. معماری اسلامی: شکل کارکرد و معنی. ترجمۀ باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی. تهران: روزنه.
Rapaport, Amos. 1990.Vernacular Architecture, in Turan M.. (eds); Current Challenges in the Enviromental Social Science.Avebury, Aldershot, England.
Azerbaijan,Region, Iran.Encyclopedia Britannica.Retrieved 2020.
The Encyclopedia of Islam. Volume XI.Brill Publishers Leiden 2002.Article Zanjan page 446.
Journal of Iranian Architecture Studies
Volume 12, Issue 23
September 2023
Pages 53-67

Files

Share

How to cite

Statistics