Ribat of Sepanj, Comparative Study and Dating

Document Type : Original

Authors

1 Instructor, Faculty of Art, Semnan University

2 Assistant Professor, Faculty of Art, Semnan University

Abstract

Ribat-i Sepanj, located on the northeast of Shahrud, is among the valuable historical monuments boasting magnificent brickwork ornamentation. It dates from the middle centuries of the hegira and is mentioned in most research sources as a construction of the Ilkhanid period. A closer look at the history of the monument and the comparison of its decorations with that of a number of other caravanserais and monuments of the middle centuries of Islam raises the idea that it dates back to the pre-Mongol era. However, it is not easy to date the monument because many parts of the original building are destroyed and only the entrance and the enclosure wall remain in their original form. Although the original plan is recognizable in the form of the central courtyard, the construction of rural houses in the courtyard greatly distorted the plan in later periods. This study aims to determine the time of the initial construction of the Ribat-i Sepanj, and to answer the main question: can the Ribat-i Sepanj be considered a construction of the pre-Mongol invasion according to the available evidence and historical-comparative studies? The method of conducting this study, due to the limitations of field research (especially excavation and tracking) focuses on three main items: first, studying the monument based on historical sources and previous research works; second, studying the ornamentation and comparing it with similar other samples from contemporary monuments; and third, conducting a comparative study of the available evidence remaining of the plan and entrance of the monument with those of the well-known examples of contemporary caravanserais (specifically from the Seljuq and Ilkhanid period). Finally, although most researchers consider Ribat-i Sepanj to be an Ilkhanid monument, the present study finds that the monument recognizably dates from the pre-Mongol invasion, and the closest historical period attribution is the late Seljuq era.
 

Keywords

References

ـ ابن‌حوقل. 1366. سفرنامه ابن‌حوقل. ترجمۀ جعفر شعار. تهران: امیرکبیر.
ـ احسانی، محمدتقی. 1381. یادی از کاروان‌سراها، رباط‌ها و کاروان‌ها در ایران. تهران: امیرکبیر.
ـ اصطخری، ابواسحاق ابراهیم. 1347. مسالک و ممالک. به‌کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ ابوالفضلی، حمید. 1383. مرمت رباط سپنج. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران مرکزی. استاد راهنما: فرهاد فخار تهرانی.   
ـ اتینگهاوزن، ریچارد، و الگ گرابر. 1382. هنر و معماری اسلامی (1). ترجمۀ یعقوب آژند. تهران: سمت.
ـ بجنوردی، سهام‌الدوله. 1374. سفرنامه. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ رکن‌الدوله. 2536. سفرنامۀ رکن‌الدوله به سرخس. به قلم محمدعلی منشی. به‌کوشش محمد گلبن. تهران: سحر.
ـ پیرنیا، محمدکریم. 1376. سبک‌شناسی معماری ایرانی. تدوین غلامحسین معماریان. تهران: پژوهنده.
ـ ـــــــ . 1382. آشنایی با معماری اسلامی ایران. تدوین غلامحسین معماریان. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
ـ ـــــــ . 1387. معماری ایرانی. تدوین غلامحسین معماریان. تهران: سروش دانش.
ـ پوپ، آرتور. 1387. سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز. زیر نظر آرتور پوپ و فیلیس آکرمن. ترجمۀ باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ ـــــــ . 1393. معماری ایران. ترجمۀ غلامحسین صدری افشار. تهران: دات.
ـ حاکم نیشابوری، ابوعبدالله. 1375. تاریخ نیشابور. ترجمۀ محمد بن خلیفه نیشابوری. تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی. تهران: آگه. 
ـ حمزوی، یاسر. 1398. قدیمی‌ترین کاربرد کاشی در آرایه‌های معماری دورۀ اسلامی ایران و فن‌شناسی آرایۀ تلفیقی قطعات ظروف سفالی لعاب‌دار و گچ‌ـ آجر در بقعۀ خواجه اتابک کرمان. فصلنامۀ پژوهۀ باستان‌سنجی 5 (1): 55ـ80.
ـ حموی، یاقوت بن عبدالله. 1380. معجم البلدان. ترجمۀ علی‌نقی منزوی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور، پژوهشگاه.
ـ دانشدوست، یعقوب. 1376. طبس شهری که بود (بناهای تاریخی طبس). تهران: انتشارت سازمان میراث‌فرهنگی کشور و انتشارات سروش.
ـ سازمان میراث‌فرهنگی کشور. 1379. پروندۀ ثبت کاروان‌سرای جهان‌آباد یا سپنج در فهرست آثار ملی. گزارش انتشارنیافته.
ـ ستوده، منوچهر، محمد مهریار، و احمد کبیری. 1367. استوناود (دژی که سه هزار و هشتصد سال از عمر آن می‌گذرد). تهران: موسسۀ فرهنگی جهانگیری.
ـ سلطان‌احمدی، بهمن، و مریم سیدحمزه. 1395. الگو و شاخصه‌های معماری کاروان‌سراهای دورۀ سلجوقی شاهراه خراسان، فصلنامۀ اثر، ش. 73: 21ـ42.
ـ سمسار، محمدحسن، و فاطمه سرائیان. 1390. کاخ گلستان، آلبوم خانه، فهرست عکس‌های برگزیدۀ عصر قاجار. تهران: کتاب آبان و زرایران.
ـ سیرو، ماکسیم. 1949. کاروان‌سراهای ایران و ساختمان‌های کوچک میان‌راه‌ها. ترجمۀ عیسی بهنام. سازمان حفاظت از آثار باستانی.
ـ شرودر، اریک. 1387. سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز. زیر نظر آرتور پوپ و فیلیس آکرمن. ترجمۀ باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ شکفته، عاطفه، حسین احمدی، و امید عودباشی. 1394. تزیینات آجرکاری سلجوقیان و تداوم آن در تزیینات دوران خوارزمشاهی و ایلخانی. فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، ش. 6: 84ـ106.
ـ عرب، کاظم. 1385. کاروان‌سرای دیرکاج. مجلۀ اثر، ش. 40 و 41: 97ـ109.
ـ فوریه، ژان باتیست. 1368. سه سال در دربار ایران. ترجمۀ عباس اقبال آشتیانی. تهران: دنیای کتاب.
ـ کابلی، میرعابدین. 1378. بررسی‌های باستان‌شناسی قمرود. تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
ـ کاویان، مجتبی، و غلامحسین غلامی. 1395. بررسی سیرتحول معماری کاروان‌سراهای حیاط دار مرکز ایران. فصلنامۀ اثر، ش. 75: 49ـ66.
ـ کریمی، فاطمه. 1376. مقدمه‌ای بر شناخت رباط در ایران. مجموعه مقالات نخستین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران. تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور، پژوهشگاه: 508ـ524.
ـ کلاویخو، روی گنزالس. 1344. سفرنامۀ کلاویخو. ترجمۀ مسعود رجب‌نیا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ کیانی، محمدیوسف، و ولفرام کلاریس. 1373. فهرست کاروان‌سراهای ایران. تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
ـ کیانی، محمدیوسف. 1375. کاروان‌سراهای جادۀ ابریشم. مجموعه مقالات اولین کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران. تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور، پژوهشگاه: 595ـ630.
ـ ــــــــ . 1382. تاریخ هنر معماری ایران در دورۀ اسلامی. تهران: سمت.
ـ ـــــــ . 1383. معماری ایران، دورۀ اسلامی. تهران: سمت.
ـ گدار، آندره، یدا گدار، ماکسیم سیرو، و دیگران. 1387. آثار ایران. ترجمۀ ابوالحسن سروقد مقدم. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
ـ لباف‌خانیکی، رجبعلی، بهزاد نعمتی، و محمود بختیاری شهری. 1392. کاروان‌سراهای خراسان. تهران: پژوهشگاه سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
ـ لسترینج، گای. 1390. جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمۀ محمود عرفان. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ مرادی، امین، و بهروز عمرانی. 1393. بازشناسی تاریخی و تزیینات کاروان‌سرای آلاکی. فصلنامۀ باغ نظر، ش. 28: 3ـ14.
ـ مستوفی قزوینی، حمدالله. 1362. نزهة القلوب. به‌اهتمام گای لسترینج. تهران: دنیای کتاب.
ـ مَقدسی، شمس‌الدین ابوعبدالله. 1361. احسن التقاسیم. ترجمۀ علی‌نقی منزوی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان.
ـ ناصرالدین منشی کرمانی. 1364. نسائم الاسحار من لطائم الاخبار در تاریخ وزراء. تصحیح میرجلال‌الدین حسینی ارموی. تهران: اطلاعات.
ـ ویلبر، دونالد نیوتن. 1365. معماری اسلامی ایران در دورۀ ایلخانان. ترجمۀ عبدالله فریار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ هاشمی، سیده میترا. 1397. معماری روزگار ایلخانان. از مجموعۀ هنر در تمدن اسلامی (معماری 1)، زیر نظر مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: سمت.
ـ هیلن برند، روبرت. 1380. معماری اسلامی. ترجمۀ باقر آیت‌الله‌زادۀ شیرازی. تهران: روزنه.
ـ ـــــــ . 1397. معماری روزگار غزنویان و غوریان. از مجموعۀ هنر در تمدن اسلامی (معماری 1). ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: سمت.
Journal of Iranian Architecture Studies
Volume 11, Issue 21 - Serial Number 21
September 2022
Pages 31-51

Files

Share

How to cite

Statistics