Analyzing the Structural Development of Kerman from the 5th to the 10th Century AH, Based on the Role of Political Relations and Urban Elements

Document Type : Original

Authors

1 M.A. student, Iranian Architectural Studies, Faculty of Architecture, School of Fine Arts, University of Tehran

2 Associate Professor, Research Centre for Historic Buildings and Cities, Research Institute for Cultural Heritage and Tourism (RICHT)

Abstract

The emergence of cities is typically based on political and economic factors, as well as natural and geographical characteristics. However, the persistence of urban life and the factors impacting their spatial organization transformations is a topic that demands further investigation, as it redefines urban structures and relationships within them in all historical eras based on the existing situation, government policies, and resulting relations. Previous studies have generally viewed cities as an entity detached from their surrounding system, with little attention paid to the impact of external political relations on their development process. In contrast, the formation and existence of Kerman in a region with unfavorable climatic conditions has always been dependent on commercial relations with surrounding cities. Thus, the political development has driven the urban and physical development of Kerman. The current study aims to understand these relationships and their impact on urban transformations and the spatial organization of Kerman across five centuries, from the 5th to the 10th century AH. Understanding the city's past structural layout requires examining local histories and primary sources, analyzing and explaining them, and comparing historical documents with architectural remains from each period as urban elements from their era. Thus, this study uses a historical-analytical approach with logical reasoning. The findings indicate that Kerman gained particular prominence from the 5th century AH. Its economic prosperity led to political and physical development in subsequent centuries, gradually transforming the Seljuk city's spatial organization. During the following five centuries, new urban cores emerged in each era, influenced by the status of lands within the city walls and the nature of political relations with surrounding cities. These cores consisted of important urban elements such as the Grand Mosque, Dar al-Siyada, bathhouses, and necessary facilities like qanats. The development of these elements laid the foundations for structural transformation, leading to the formation of new neighborhoods around the initial core and determining the primary direction of urban expansion in each era.

Keywords

References

ابوحامد کرمانی، افضل‌الدین. 1326. تاریخ افضل. تهران: دانشگاه تهران.
 ابوحامد کرمانی، افضل‌الدین. ۱۳۵۶. عقد العلی للموقف الاعلی. تصحیح عامری‌نائینی. تهران: فاروس.
 اعتماد‌السلطنه، محمدحسن‌خان. 1368. مرآة‌ البلدان. تهران: دانشگاه تهران.
 باستانی پاریزی، محمدابراهیم. 13۵۵. تاریخ شاهی قراختائیان کرمان. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم، مصحح. 1352. تاریخ کرمان (سالاریه). نوشتۀ وزیری کرمانی. تهران: انتشارات ابن‌سینا.
 بویل، جی.آ. تاریخ ایران کمبریج؛ از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان. ترجمۀ حسن انوشه. 1380. تهران: امیرکبیر.
 پاتینجر، هنری. 13۴۸. سفرنامه پاتینجر. ترجمۀ شاپور گودرزی. تهران: دهخدا.
 پوراحمد، احمد. 1376. جغرافیا و کارکردهای بازار کرمان. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
 پوراحمد، احمد. 137۱. جغرافیا و ساخت شهر کرمان. تهران: جهاد دانشگاهی.
 حافظ ابرو. 1378. جغرافیای حافظ ابرو. تهران: آینۀ میراث.
 حبیبی، محسن. 1384. از شار تا شهر. تهران: دانشگاه تهران.
 خبیصی، محمدابراهیم. 1386. سلجوقیان و غز در کرمان. تهران: علم.
 دانشور، محمد. 1388. محله‌های قدیمی شهر کرمان. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
 راوندی، محمد. 1364. راحة الصدور و آیة السرور در تاریخ آل سلجوق. تهران: امیرکبیر.
 روستا، جمشید. 1398. جغرافیای تاریخی شهر کرمان. تهران: خاموش.
 روستا، جمشید، و الهام محمدی. 1394. تحلیل وضعیت تجارت و راه‌های تجاری کرمان در دوران حاکمیت سلجوقیان. نشریۀ پژوهش‌های تاریخی ۷ (3): 119ـ136.
 زنگی‌آبادی، علی. 1370. جغرافیا و برنامه‌ریزی شهر کرمان. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
 سلیمانی، پیمان. 1392. طرح احیا و سامان‌دهی خانه‌باغ فریدون سروشیان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
 عباسی، جواد، و لیلا امیری. 1390. تجارت کرمان از سده‌های ششم تا هشتم هجری با تأکید بر جایگاه جیرفت. مجلۀ مطالعات ایرانی 10 (19): 301ـ320.
 کتبی، محمود. 1364. تاریخ آل‌مظفر. تهران: امیرکبیر.
 کریمی، علیرضا، و علی‌اصغر چاهیان بروجنی. 1400. نقش وقف و خیرات بر تسهیل مسافرت در ایران عصر ایلخانی. فصلنامۀ پژوهش‌نامۀ تاریخ اسلام 11 (43): 49ـ68.
 کلمرزی، عبدالرضا. 1398. هزار سال تحول شهری در ایالت کرمان. تهران: اختران.
 کیانی، محمدیوسف. 1365. نظری اجمالی به شهرنشینی و شهرسازی در ایران. تهران: هما.
 لسترینج، گای. 1386. جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمۀ محمود عرفان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
 مستوفی، احمد. 1351. شهداد و جغرافیای تاریخی دشت لوت. گزارش طرح پژوهشی لوت. تهران: مؤسسۀ جغرافیای دانشگاه تهران.
 محمد مرادی، اصغر. 1378. کنکاشی پیرامون شهر قدیم کرمان با استناد به شواهد مکتوب و آثار معماری و شهرسازی. در مجموعه مقالات دومین کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، 325ـ364. تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
 محمدی، ملیحه. 1376. استخوان‌بندی شهر تهران. تهران: سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران.
 معلم یزدی، جلال‌الدین محمد. 1326. مواهب الهی در تاریخ آل مظفر. تهران: اقبال.
 مقدسی، محمد بن ‌احمد. احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم. ترجمۀ علینقی منزوی. 1361. تهران: شرکت مترجمان و مؤلفان ایران.
 منصوری، سید امیر. 1386. دو دورۀ سازمان فضایی در شهر ایرانی: قبل و بعد از اسلام، با استعانت از شواهد تحولات شهر کرمان. نشریۀ باغ نظر 4 (۷): 49ـ60.
 منشی کرمانی، ناصرالدین. 1328. سمط ‌العلی للحضرة ‌العلیا در تاریخ قراختائیان کرمان. تهران: شرکت سهامی چاپ.
مهریار، محمد، شامیل فتح‌الله یف، و فرهاد فخاری تهرانی. 1378. اسناد تصویری شهرهای ایرانی در دورۀ قاجار. تهران: دانشگاه شهید بهشتی و سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
مهندسین مشاور استوناوند فراز. 1392. پروژۀ مطالعات و مرمت قلاع دختر و اردشیر کرمان (منتشرنشده)، اداره‌کل میراث‌فرنگی استان کرمان.
نیک‌زاد، ذات‌الله. 140۰. مساجد جامع شهر کرمان؛ شناسایی و تبیین جایگاه شهری و تاریخی. نشریۀ مطالعات معماری ایران 10 (20): 49ـ65.
نیک‌زاد، ذات‌الله. 1403. بازخوانی تحولات تاریخی شهر کرمان با تکیه بر تبیین ساختار فضایی شهر از بنیاد تا پایان سدۀ چهارم هجری. نشریۀ نامه معماری و شهرسازی 16 (42): 65 ـ 86.
وزیری کرمانی، احمد علی خان. 1364. تاریخ کرمان. تهران: علمی.
 وزیری کرمانی، احمد علی خان. 13۷۶. جغرافیای کرمان. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
 همت کرمانی، محمود. 13۶۴. تاریخ مفصل کرمان. تهران: گلی.
Anisi, Alireza. 2004. The Masjid-i Malik in kirman. Iran (42): 137-157.
 Gaube, H. 1979. Iranian Cities. New York University.
 
Journal of Iranian Architecture Studies
Volume 13, Issue 26
March 2025
Pages 47-64

Files

Share

How to cite

Statistics