Courtyard Evolution in Houses of Yazd from the Muzaffarid to the Safavid Era

Document Type : Review َrticle

Author

M.A. Conservation of Historical Sites, Faculty of Architecture and Urban Planning, Central Tehran Branch, Islamic Azad University

Abstract

Yazd is a historical city that has the oldest residential buildings. It was a large government center exhibiting glory and prosperity in the 77-year period of Muzaffarid rule. In the Safavid era as well, Yazd saw an increase in residential construction due to the governing sense of security and peace in the city. One of the integral parts of houses built then was the courtyard, many diverse types of which remain from that period. The evolution of the courtyard represents the practical and theoretical transformations of architectural thought. The diversity of house forms during that period and the chronology and evolution of the courtyard from the Muzaffarid to the Safavid era are the inquiries of this research. This research uses historical documents as well as field studies. The analytical-historical method is employed and the main historical sources include Tarikh-e Yazd and Tarikh-e jadid-e Yazd (for the Muzaffarid era) as well as Jame‘e Mofidi and Jame‘e Ja‘fari (for the Safavid era). First, the characteristics of the houses in the historical texts are explained and then, the architecture of existing houses is briefly introduced. Then, a comparative study of the physical aspects of the courtyards is completed in the form of quantitative reports. The findings show that during the Muzaffarid era, three types of courtyards were used: inner courtyard, khalf-e-bagh, and sarabostan (a small garden that was built next to old houses and had a great impact on the microclimate). In the Safavid era, the inner courtyard and sarabostan continued to exist but the khalf-e-bagh courtyards were not built anymore. Finally, it can be said that the design of courtyards in the Safavid garden houses is a continuation and upgrade of the model of Muzaffarid sarabostan and harmonious with the design of the Muzaffarid garden houses. 

Keywords

References

ـ ابویی مهریزی، محمدرضا. 1391. تاریخ فرهنگی یزد در روزگار شاه عباس ثانی و شاه سلیمان صفوی. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
ـ اسفنجاری کناری، عیسی، و لیلا ذ اکرعاملی. 1385. خانه‌های مظفری میبد، در میبد شهری که هست. به کوشش عیسی اسفنجاری کناری: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری. پایگاه پژوهشی میراث‌فرهنگی شهر تاریخی میبد. 157ـ208.
ـ ــــــ و ــــــ . 1384. گزارش پژوهش مسکن صفوی میبد. مرکز اسناد پایگاه پژوهشی میبد و مرکز اسناد سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری استان یزد.
ـ افشار، ایرج. 1354. یادگارهای یزد. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
ـ امامی میبدی، داوود. 1399. بررسی فضای سرابستان درخانه‌های آل مظفر (ایلخانی) یزد. مجله اثر 41 (4): 437ـ459.  
ـ ــــــــ . 1401. گونه‌شناسی ساباط‌های یزد با تکیه بر متون تاریخی. مجله سخن تاریخ. در مرحلۀ ویراستاری مجله.
ـ امامی میبدی، داوود، محمدرضا اولیاء، و فرهاد تهرانی. 1401. بررسی فضای طنبی درخانه‌های آل مظفر یزد. مجله پژوهش های باستان‌شناسی ایران، ش 33: 351ـ381.
ـ بلالی اسکویی، آزیتا، محمدعلی کی‌نژاد، و عبدالحمید نقره‌کار. 1389. طرح فرضی «ربع» و «شهرستان» رشیدی. مجله صفه، ش. 50: 51ـ76.
ـ پیرنیا، محمدکریم. 1378. آشنایی با معماری اسلامی ایران. تدوین غلامحسین معماریان. چ۵. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
ـ تشکری بافقی، علی‌اکبر. 1392. یزد عصر صفوی (از تأسیس سلسله تا پایان حکومت شاه‌عباس اول). چ۱. یزد: اندیشمندان یزد.
ـ جعفری، جعفر بن حسن. 1343. تاریخ یزد. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ حائری، محمدرضا. 1388. خانه، فرهنگ، طبیعت (بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر به‌منظور تدوین فرایند و معیارهای طراحی خانه). تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
ـ خادم‌زاده، محمدحسن. 1387. معماری دورۀ آل مظفر یزد. تهران: نشر همپا، با مشارکت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد.
ـ ــــــ . 1385. هزارویک نقش (بررسی خانه‌های دوران صفویه یزد). مرکز اسناد پایگاه میراث‌فرهنگی یزد.
ـ ذاکرعاملی، لیلا، و عبدالله جبل عاملی. 1392. بررسی سیر تحول ایوان در خانه‌های سنتی دشت یزد ـ اردکان از دورۀ مظفری تا قاجار. مجله صفه ۲۳ (62): 103ـ118.
ـ ذاکرعاملی، لیلا، رضا ابویی، و فرهنگ مظفر. 1391. پیدایش بادگیر در خانه‌های دشت یزد ـ اردکان. مجله مرمت و معماری ایران مرمت آثار و بافت‌های تاریخی فرهنگی ۲ (۳): 15ـ۲۸.
ـ ذاکرعاملی، لیلا، و عیسی اسفنجاری کناری. 1387. معماری خانه‌های صفوی میبد. مجموعه مقالات معماری و شهرسازی گردهمایی مکتب اصفهان. تهران: نشر فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
ـ رفیعی، بیژن، علی‌محمد رنجبرکرمانی، و ندا رفیع‌زاده. 1382. فرهنگ مهرازی (معماری) ایران. چ۱. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
ـ سلطانزاده، حسین. 1390. نقش جغرافیا در شکل‌گیری انواع حیاط در خانه‌های سنتی ایران. مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی ش. 75: 69ـ86.
ـ شمسه، شرکت مهندسان مشاور. 1385. گزارش مطالعات ثبت شهر تاریخی یزد در فهرست آثار ملی. پایگاه میراث‌فرهنگی شهر یزد.
ـ شیرسلیمیان، علی‌اکبر. 1388. تاریخ‌واژه‌های یزد: گزیده‌ای از ماده‌تاریخ‌های ابجدی دربارۀ یزد از شعرای یزد و دیگر شعرا. یزد: اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد.
ـ غلامی، غلامحسین، و مجتبی کاویان. 1396. بررسی جایگاه الگوی چهارصفه در سازمان فضایی معماری مسکونی ناحیۀ گرم و خشک ایران. مجله مسکن و محیط روستا، ش. 157: 149ـ161.
ـ کاتب، احمد بن حسین بن علی. 1345. تاریخ جدید یزد. تهران: انتشارات فرهنگ ایران‌زمین.
ـ مرادی، ساسان، مهرداد متین، ریما فیاض، و مزین دهباشی شریف. 1397. گونه‌شناسی خانه‌های سنتی حیاط‌دار تبریز بر اساس معیارهای کالبدی مؤثر بر عملکرد اقلیمی حیاط مرکزی. مجله مدیریت شهری، ش. 51: 87ـ105.
ـ مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی استان یزد.
ـ مستوفی بافقی، محمد. 1385. جامع مفیدی. چ۲. تهران: انتشارات اسدی.
ـ معماریان، غلامحسین. 1387. معماری ایرانی. چ۱. تهران: انتشارات سروش دانش.
ـ میردهقان اشکذری، سید فضل‌الله، و محمدابراهیم زارعی. 1398. بررسی تعامل اصول معماری مسکونی دوره‌های آل مظفر و قاجار شهر یزد از منظر جهت‌گیری با انرژی خورشیدی. مجله معماری و شهرسازی آرمانشهر، ش. 27: 87ـ98.
ـ میردهقان اشکذری، سید فضل‌الله، محمدابراهیم زارعی، و محمدحسن خادم‌زاده. 1395. تزیینات معماری مسکونی دورۀ آل مظفر در منطقۀ یزد و جایگاه آن‌ها در خانه‌های این دوره. مجله مطالعات معماری ایران ۵ (9): 101ـ121. 
ـ نعیما، غلامرضا. 1394. سیر تحول معماری ایران در دورۀ اسلامی. جلد اول: از آغاز اسلام تا دورۀ تیموری. چ۱. تهران: انتشارات سروش دانش.
ـ ویلبر، دونالد. 1393. معماری اسلامی ایران در دورۀ ایلخانی. ترجمۀ عبدالله فریار. تهران: نشر علمی و فرهنگی.
ـ ویلبر، دونالد، و گلمبگ، لیزا. 1374. معماری تیموری ایران و توران. ترجمۀ کرامت‌الله افسر و محمدیوسف کیانی. چ۱. تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
ـ همدانی، رشیدالدین فضل‌الله. 1356. وقف‌نامه ربع رشیدی. به‌کوشش مجتبی مینوی و ایرج افشار. تهران: انجمن آثار ملی.
Journal of Iranian Architecture Studies
Volume 11, Issue 21 - Serial Number 21
September 2022
Pages 225-247

Files

Share

How to cite

Statistics