Kerman Jame‘ Mosques: Urban and Historical Status

Document Type : Original

Author

Instructor, Research Institute of Cultural Heritage and Tourism Organization

Abstract

Jame‘ mosques were one of the most important institutions in Iranian cities. Their functions changed along with historical developments of the city. It is expected to have been the same in Kerman. The Mozaffari Jame‘ Mosque was constructed in the eighth century AH and is well known today. This building is located in the eastern part of the old city, holding in it Friday prayers since its foundation date. There is no clear information about the mosque before the current century. The purpose of this study is to investigate the background and position of Jame‘ mosques in Kerman in relation to architecture and city in different periods. The research pursues the following question: what was the background of the Jame‘ mosque institution in Kerman and what was its position in the city? Since the subject of this research is about the past and it describes and analyzes historical data and searches for related evidence, the historical-interpretive method is used. Although the post-Islamic history of Kerman has been written in historical sources such as local histories, little is available about Jame‘ mosques in the city. The result of this research shows that four Jame‘ mosques were built in Kerman in the period between the first to the mid-eighth century AH: Nokhostin Jame‘ Mosque, Malek Jame‘ Mosque, Darb-e-No Jame‘ Mosque, and Mozaffari Jame‘ Mosque. These buildings did not function simultaneously, as each new mosque replaced the older one. In terms of location, each of the mosques was built in a new district of the city, and not in place of .older ones

Keywords

References

آوی، حسین ‌بن محمد بن ابی‌الرضا. 1328. ترجمۀ محاسن اصفهان. به‌اهتمام عباس اقبال. ضمیمۀ مجلۀ یادگار.
ابن­اثیر، عزالدین. 1370. تاریخ کامل. برگردان سید حسین روحانی. چ۳. تهران: اساطیر.
ابن‌حوقل. 1366. سفرنامۀ ابن‌حوقل، ایران در صورةالارض. ترجمه و توضیح جعفر شعار. تهران: امیرکبیر.
ابوحامد کرمانی، افضل‌الدین حمید بن احمد. 1326. تاریخ افضل یا بدایع ‌الأزمان فی وقایع کرمان. فرآوردۀ مهدی بیانی. تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــ. 1356. عقد العلی للموقوف ‌الأ علی. به‌تصحیح و اهتمام علی‌محمد عامری نائینی. کرمان: دانشگاه تهران. تهران: روزبهان.
احمدزاده، فرید، حامید نورسی، و مریم هنرمندان. 1397. «بازشناسی کتیبه‌های مسجدجامع مظفری کرمان». مطالعات ایرانشناسی 11 (4): 47ـ۶۶.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان. 1368. مرآة‌البلدان ناصری. به‌کوشش عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌بلخی. 1363. فارس­نامه. تصحیح و تحشیۀ گای لسترنج. تهران: اساطیر.
افشار، ایرج. شهریور 1345. «بیست شهر و هزار فرسنگ». مجلۀ یغما، ش. 218: 314ـ319.
امبرسز، نیکلاس، و چارلز ملویل. 1370. تاریخ زمین‌لرزه‌های ایران. ترجمۀ ابوالحسن رده. تهران: آگاه.
امیرحاجلو، سعید، سیدمحمدامین امامی، داوود آقاگلی و رضا ریاحیان. 1399. «معرفی و طبقه‌بندی و ساختارشناسی کاشی‌های زرین‌فام یافت‌شده از قلعه‌دختر کرمان». پژوهۀ باستان‌شناسی 6 (2): 1ـ24.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم. 1335. راهنمای آثار تاریخی کرمان. کرمان: اداره‌کل فرهنگ کرمان.
ـــــــــ . 1351. «مجموعه‌های تاریخی در کرمان: مجموعۀ گنجعلی‌خان». مجلۀ یغما، ش. 293: 670ـ676.
ـــــــــ . 1368. گنجعلیخان. تهران: اساطیر.
بی‌نا. 2535. تاریخ شاهی قراختائیان. به‌اهتمام و تصحیح محمدابراهیم باستانی پاریزی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
باستانی پاریزی. 2535. «دیباچه». در تاریخ شاهی قراختائیان. بی‌نا. تهران: بنیاد فرهنگ ایران: ص نهم تا هفتاد‌وپنجم.
بلر، شیلا، و جاناتان بلوم. 1391. هنر و معماری اسلامی. ترجمۀ اردشیر اشراقی. تهران: سروش.
پوپ، آرتور آبهام. 1373. معماری ایران. ترجمۀ غلامحسین صدری افشار. چ۳. تهران: فرهنگان.
ــــــــ . 1387. «معماری دورۀ اسلامی؛ سدۀ هشتم هجری». ترجمۀ باقر آیت‌الله‌زادۀ شیرازی. در سیری در هنر ایران. زیر نظر آرتور آپم پوپ و فیلیس آکرمن، ویرایش زیر نظر سیروس پرهام. ج3، تهران: علمی و فرهنگی: ص1257ـ1304.پیرنیا، محمدکریم. 1374. آشنایی با معماری اسلامی ایران. تدوین غلامحسین معماریان. چاپ سوم، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
حاج‌قاسمی، کامبیز. 1383. گنجنامه؛ دفتر ششم: مساجد. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، روزنه.
حافظ ابرو، شهاب‌الدین عبدالله خوافی. 1380. زُبدة‌التواریخ. مقدمه، تصحیح و تعلیقات سیدکمال حاج سیدجوادی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حیدری باباکمال یدالله، مریم دهقان، و محسن حاج‌حسینی. 1391. «تأملی بر تزیینات محراب‌های سلجوقی مسجد ملک کرمان با استناد به متون تاریخی و شواهد باستان‌شناسی». مطالعات تاریخ ایران اسلامی سال ۱ (4): 38ـ49.
خبیصی، محمد بن ابراهیم. 1343. تاریخ کرمان (سلجوقیان و غز در کرمان). تصحیح، تحشیه و مقدمۀ محمدابراهیم باستانی پاریزی. مجموعۀ زبان و فرهنگ ایران، تهران: طهوری.
خواجوی کرمانی. 1369. دیوان اشعار خواجو کرمانی. تصحیح احمد سهیلی خوانساری. چ۲. تهران: پاژنگ.
سعادت­نوری، حسین. 1342. «آصف­الدوله­ها: حاج غلامرضا آصف­الدولۀ شاهسون». مجلۀ یغما، ش. 178: 83ـ87.
شبانکاره­ای، محمد بن­ علی­ بن حسن. 1363. مجمع­ الانساب. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر.
غنی، قاسم. 1389. تاریخ عصر حافظ. با مقدمۀ محمد قزوینی. تهران: زوار.
کتبی، محمود. 1364. تاریخ آل مظفر. به­اهتمام و تحشیۀ عبدالحسین نوایی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
گوبه، هانس. 1365. «ارگ بم». ترجمۀ کرامت‌الله افسر. در نظری اجمالی به شهرنشینی و شهرسازی در ایران، به‌کوشش محمدیوسف کیانی. تهران: چاپ ارشاد با همکاری هواپیمایی حمهوری اسلامی ایران (هما).
محرابی کرمانی، خطیب. 1330. تذکرة ‌الاولیا یا مزارات کرمان. به‌راهنمایی و مساعی سید محمد هاشمی کرمانی، به‌اهتمام و سرمایۀ حسین کوهی کرمانی. تهران: کوهی کرمانی.
محمدمرادی، اصغر. 1378. «کنکاشی پیرامون شهر قدیم کرمان». مجموعه مقالات دومین کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران. به‌کوشش باقر آیت­الله­زادۀ شیرازی. ج 1، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، 325ـ364.
معلم یزدی، معین­الدین ­بن جلال­الدین محمد. 1326. مواهب الهی. تصحیح و مقدمۀ سعید نفیسی. تهران.
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد. 1361. احسن‌ التقاسیم فی معرفة‌الاقالیم. ترجمۀ علینقی منزوی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
مستوفی، حمدالله ‌بن ابی‌بکر. 1394. تاریخ گزیده. به‌اهتمام عبدالحسین نوایی. چ۶. تهران: امیرکبیر.
منشی کرمانی، ناصرالدین. 1328. سِمط‌ العلی للحضرة‌العُلیا. به‌تصحیح و اهتمام عباس اقبال، تحت نظر محمد قزوینی. تهران: شرکت سهامی چاپ.
مهریار، محمد، فرهاد فخار تهرانی، و شامیل فتح‌االله‌یف. 1378. اسناد تصویری شهرهای ایران در دورۀ قاجاریه. تهران: سازمان میراث‌فرهنگی و دانشگاه شهید بهشتی.
نامی اصفهانی، محمدصادق. 1362. تاریخ گیتی‌گشا. با مقدمۀ سعید نفیسی. تهران: اقبال.
وزیری کرمانی، احمدعلی خان. 1340. تاریخ کرمان (سالاریه). تصحیح و تحشیۀ و مقدمۀ محمدابراهیم باستانی پاریزی. تهران: دانشگاه تهران.
وزیری کرمانی، احمدعلی خان. 1345. جغرافیای مملکت کرمان. به‌کوشش محمدابراهیم باستانی پاریزی. نشریۀ فرهنگ ایران‌زمین، ش. 14: 5ـ87.
ویلبر، دونالد نیوتن. 1365. معماری اسلامی ایران در دورۀ ایلخانان. ترجمۀ عبدالله فریار. چ۳. تهران: علمی و فرهنگی.
همت، محمود. 13 تاریخ مفصل کرمان. تهران: به‌سرمایۀ فروشگاه همت.
یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب. 1381. البلدان. ترجمۀ محمدابراهیم آیتی. چ۴. تهران: علمی و فرهنگی.
Anisi, Alireza. 2004. The Masji- i Malik in Kirman. Iran (42): 137-157.
Schroeder, Eric. 1936. Preliminary Note on Work in Persia and Afghanistan. Bulletin of the American Institute for Persian Art and Archaeology4 (3): 130-135.
 

Files

Share

How to cite

Statistics